Adwent – pierwszy okres nowego roku liturgicznego, czas radosnego oczekiwania na Boże narodzenie, trwa 4 niedziele Agenda – księga liturgiczna zawierająca teksy do sprawowania kultu poza eucharystycznego – modlitw, nabożeństw, błogosławieństw, poświęceń. Akolita – ministrant wykonujący czynności w czasie liturgii, potocznie akolita. Akolitki – lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża. Alba – długa, biała spodnia szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii), symbolizująca łaskę chrztu św. Ambona – miejsce do czytania Słowa Bożego oraz wygłaszania homilii. Ampułki – naczynia na wino i wodę w kształcie małych dzbanuszków używane w czasie Mszy świętej. Archidiecezja – jednostka terytorialna administracji kościelnej, na czele której stoi arcybiskup. Arcybiskup – tytuł biskupa stojącego na czele archidiecezji. Aspersja – liturgiczne pokropienie wiernych wodą święconą jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań. Baldachim – ozdobny daszek lub ozdobna osłona z materiału nad godnymi czci miejscami i osobami, przede wszystkim jako osłona niesiona nad Najświętszym Sakramentem. Beatyfikacja – (łac. beatus – szczęśliwy, zbawiony) uznanie za błogosławioną, osobę zmarłą w opinii świętości (poprzedzone procesem beatyfikacyjnym). Biret – nakrycie głowy duchownych katolickich. Biskup – zwierzchnik Kościoła lokalnego (diecezji), który przewodniczy wspólnocie wiernych mocą bezpośredniego apostolskiego pełnomocnictwa. Błogosławieństwo – życzenie uzyskania specjalnej przychylności Bożej dla jednostki, wspólnoty lub rzeczy przez odpowiednie słowa i towarzyszące im gesty sakralne, modlitwa nad rzeczą lub osobą w celu uproszenia pomocy od Boga. Brewiarz – księga do odprawiania modlitwy uświęcenia dnia (liturgii godzin) przez duchownych i świeckich. Bursa – sztywna torebka do zawieszenia na szyi, na naczynie z Komunią dla chorych. Celebrans – osoba przewodnicząca zgromadzeniu liturgicznemu (najczęściej kapłan). Ceremoniarz – osoba przygotowująca i koordynująca różne posługi oraz dbająca o spokojny, harmonijny przebieg uroczystości. Chleb ofiarny – ma postać białych hostii wypiekanych z ziarna pszenicy i wody. Chrzcielnica – miejsce przechowywania wody chrzcielnej. Ciemnica – miejsce w kościele gdzie przechowuje się Najświętszy Sakrament w noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. Inaczej nazywana ołtarzem adoracji. Cingulum – gruby sznur służący do przewiązania – naczynie, w którym przechowuje się Najświętszą Hostię do wystawienia w monstrancji. Cyborium – puszka (naczynie) do przechowywania Eucharystii pod postacią chleba. Czytanie –czytany podczas Mszy czy nabożeństwa fragmentu Pisma św. w ramach liturgii słowa. Dalmatyka – szata liturgiczna diakona, w odróżnieniu od ornatu nie opływa całego ciała, lecz jest spinana z boków i posiada rękawy. Dekanat – (deka – dziesięć) cześć diecezji obejmująca kilka lub kilkanaście (około dziesięciu) parafii. Nadzór nad nią stanowi jeden z proboszczów – dziekan. Diakon – (gr. diakonos – sługa) najniższy stopień święceń, będący etapem przygotowawczym do prezbiteratu – święceń kapłańskich. Diakon może czytać ewangelię, rozdawać komunię a także odprawiać nabożeństwa, nie może sprawować eucharystii i słuchać spowiedzi. Diecezja – podstawowa cześć administracyjna i formacyjna Kościoła, powierzona biskupowi i podległym mu prezbiterom, który jest za nią odpowiedzialny bezpośrednio przed papieżem. Droga krzyżowa – nabożeństwo odprawiane w czasie Wielkiego Postu. Będące pamiątką męki Chrystusa. Podzielona na 14 stacji pozwala się rozważać i odnosić do sytuacji z życia codziennego. Dzwonki ołtarzowe – zwracają uwagę wiernym na zmianę postawy liturgicznej, zwołują lud i wielbią swym dźwiękiem Boga. Epistoła – inna nazwa drugiego czytania we Mszy; zazwyczaj z listów apostolskich Nowego Testamentu. Eucharystia – uczta ofiarna Jezusa Chrystusa, która z Jego woli powtarzana jest codziennie przez chrześcijan całego świata na „Jego” pamiątkę. Obok chrztu jest to podstawowy sakrament w życiu Kościoła. Ewangelia – (gr. ewangelia: Dobra Nowina) w Piśmie Świętym oznacza głoszenie wieści o zbawieniu wiecznym. Kościół potwierdza dzisiaj autentyczność czterech Ewangelii: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Ewangeliarz – jest uroczystą, zdobioną, księgą liturgiczną zawierającą wyłącznie Ewangelie czytane podczas Mszy św. w porządku tygodniowym, niedzielnym i świątecznym. Formularz mszalny – zestaw tekstów liturgicznych, dobranych na konkretny dzień. Składa się na niego: kolekta, modlitwa nad darami, prefacja, modlitwa po Komunii, czasem uroczyste błogosławieństwo oraz antyfona na ofiarowanie. Gong – służy od akcentowania podniosłych momentów w liturgii – przemienienia chleba i wina w Ciało i Krew, a czasami także podczas wielkiej doksologii. Graduał – (łac. gradus – stopień) księga liturgiczna zawierająca śpiewy mszalne. Pozostałością po gradusie jest dzisiejszy psalm responsoryjny, który kiedyś był śpiewany ze stopni w prezbiterium (gradusów). Gromnica – świeca poświęcona w dzień Ofiarowania Pańskiego, stawiana przy konającym, a także ustawiana w okiennicach w czasie burzy – jest wyrazem wiary w Opatrzność, chroniącą nas przed niebezpieczeństwami. Grzech – świadome i dobrowolne przekroczenie Bożych przykazań. Odejście od Boga, zaprzeczenie wiary. Grzechy dzieli się na lekkie (powszednie) i ciężkie (śmiertelne). Istnieje także pojęcie grzechów wołających o pomstę do nieba. Habit – strój zakonny, składa się głównie z sukni przepasanej cingulum, kaptura będącego uzupełnieniem sukni, płaszcza narzucanego na habit. Często nosi się także szkaplerz, bądź medalion z wizerunkiem świętego założyciela. Homilia – jest to słowo kapłana skierowane do wiernych na tle usłyszanych czytań biblijnych. Homilię może wygłaszać także diakon, ale nigdy człowiek świecki. Hostia – opłatek przeznaczony do konsekracji i wystawienia publicznego. Humerał – cześć szaty liturgicznej. Biały materiał zawiązywany wokół szyi w celu przykrycia wystających spoza alby ubrań świeckich Hymn – uroczysta pieśń śpiewana na cześć Boga lub świętych. Infuła – jest to rodzaj itry, ale płaskiej, bez ozdób. Używa jej biskup w liturgii pogrzebowej. Insygnia – oznaka jakiejś władzy, święceń, urzędu. Np. insygnium władzy kapłańskiej jest stuła i ornat. Introit – pieśń na wejście we Mszy św. Tym określeniem nazywano także procesję wejścia lub antyfonę na wejście. Kadzielnica – czyli trybularz, używana od IV wieku w liturgii, składa się z czaszy i ruchomej kopułki podnoszonej na łańcuszkach. Kantor – wykonuje śpiewy podczas liturgii, psalmy, pieśni. Prowadzi wspólny śpiew. Kapa – długa sięgająca do stup zarzucana na ramiona i spięta na piersi szata liturgiczna. Używana podczas procesji i nabożeństw. Bogato zdobiona. Kardynał – najwyższa godność w Kościele po papieżu, których to wybiera według własnego uznania. Kardynałowi przysługują czerwona sutanna oraz piuska, tytularny kościół w Rzymie, prawo do uczestniczenia w konklawe oraz tytuł eminencji. Kardynałowie tworzą kolegium kardynałów. Kazanie – część liturgii słowa w której duchowny, kaznodzieja objaśnia naucza lud zgodnie z zasadami magisterium Kościoła. Kielich mszalny - należy do najgodniejszych naczyń liturgicznych, używany do Mszy świętej w nim spoczywa postać eucharystyczna Krwi Pańskiej. Kleryk – (alumn) mężczyzna przygotowujący się do przyjęcia święceń. Kolekta – część zmienna Mszy św., modlitwa przed pierwszym czytaniem; zbiera niejako prośby wszystkich wiernych. Koloratka – prosty, biały kołnierz zapinany z tyłu, noszony przez duchownych. Komża – szata liturgiczna, ma tę samą symbolikę co alba jest jednak znacznie krótsza – ze względów praktycznych; od IX wieku strój ministranta. Przez kapłana używana najczęściej do sprawowania czynności poza liturgicznych. Koncelebra – wspólne sprawowanie liturgii (głownie Mszy św.) przez więcej niż jednego kapłana (tj. biskupa lub prezbitera). Koncelebra w toku dziejów zanikła, ale została przywrócona na Soborze Watykańskim II. Konfesjonał – miejsce w kościele przeznaczone do prywatnej spowiedzi. Przypomina drewniany domek wyposażony w siedzenie dla kapłana – reprezentującego Chrystusa oraz klęcznik dla penitenta. Powinien, co niestety rzadko się zdarza, dawać poczucie dyskrecji penitentowi. Konklawe – nadzwyczajne zebranie się kolegium kardynałów po śmierci papieża, w celu wyboru nowego. Konklawe odbywa się w atmosferze całkowitego odseparowania od świata zewnętrznego w momencie wypowiedzenia przez kardynała kamerlinga, bądź papieskiego ceremoniarza słów „extra omnes” – „nikt więcej”, aż do ogłoszenia z loggii Bazyliki św. Piotra imienia nowego papieża. Korporał – to składany obrus, najczęściej o wymiarach 30×30 cm. Symbolizuje całun w którym złożono ciało zbawiciele do grobu. Dlatego do dziś, wyłącznie na nim, składa się konsekrowane chleb i wino podczas Mszy św. i Najświętszy Sakrament podczas nabożeństw. Kredens – miejsce składania przed Mszą paramentów liturgicznych, a także miejsce puryfikacji kielicha i pateny poza ołtarzem. Kropidło – służy do obrzędu pokropienia wiernych oraz przedmiotów wodą święconą. Najpopularniejsze kropidła zakończone włosiem są nieodłącznym elementem kociołka z wodą. Używa się także kropideł zakręcanych, które zawierają w trzonie zbiorniczek z wodą. Szczególnie użyteczne podczas kolęd. Kropielnica – jest zbiornikiem na wodę święconą, umieszczanym najczęściej w przedsionku kościoła. Wierni wchodząc co świątyni maczają palce w wodzie i czynią znak krzyża, co przypomina przyjęty chrzest i przynależność do wspólnoty Kościoła. To także kociołek z wodą święconą, w którym zanurza się kropidło podczas poświęceń. Krucyferariusz – ministrant niosący krzyż. Krucyfiks – krzyż z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa. Krzyżmo – święty olej, poświęcany w Wielki Czwartek przez biskupa na specjalnej rannej Mszy św. Krzyżmo używane jest podczas sakramentu chrztu, bierzmowania, święceń kapłańskich oraz namaszczenia chorych. Oleje symbolizują specjalne łaski siły i wytrwałości spływające na otrzymującego je. Kustodia –jest to mała puszka, w niej przechowuje się Najświętszą Hostię przeznaczoną do wystawienia w monstrancji. Laetare – niedziela radości, IV Niedziela Wielkiego Postu w roku liturgicznym. W tym dniu kapłan może przywdziać różowe szaty liturgiczne. Lampion – ozdobna świeca, pochodnia otoczona kloszem. Używany podczas rorat w okresie Adwentu. Symbolizuje naszą gotowość na przyjście Oblubieńca; Chrystusa. Lavabo – obmycie rąk wykonywane podczas ofiarowania. Tradycją sięga obrzędów żydowskich. Podczas lavabo kapłan wypowiada: „Obmyj mnie Panie z mojej winy i oczyść z grzechu mojego.” Lawaterz – naczynie liturgiczne służące do obmycia rąk podczas ofiarowania. Składa się z dzbanuszka na wodę i tacki. Lekcjonarz - księga zawierająca czytania biblijne na poszczególne dni roku. Lektor - w zgromadzeniu liturgicznym czyta Słowo Boże i inne teksty w czasie liturgii i nabożeństw. Lekcjonarz – księga liturgiczna, zawierająca czytania biblijne na poszczególne dni w roku, a także psalmy responsoryjne. Litania – modlitwa błagalna, w której wierni wierni odpowiadają na poszczególne wezwania powtarzając określony zwrot. Jeszcze w XVI w. funkcjonowało ponad osiemdziesiąt litanii. Obecnie, do odmawiania publicznego zatwierdzonych jest sześć. Liturgia – jest to popularne określenie Mszy Świętej. Liturgia jest pojęciem szerszym i obejmuje: sakramenty i sakramentalia, rok liturgiczny, liturgię godzin (modlitwa brewiarzowa), oraz muzykę i sztukę sakralną. Luna – naczynie liturgiczne służące do umieszczenia i przechowywania hostii w kustodii. Najczęściej pozłacana, można także w niej wystawiać Najświętszy Sakrament. Ma kształt półksiężyca. Łódka – nawikula, naczynie liturgiczne służące do przechowywania kadzidła. Manipularz – szata liturgiczna, przypominająca stułę, zawiązywana w liturgii przedsoborowej na lewej ręce kapłana. Symbolizowała przyjęte święcenia oraz kajdany na rękach Chrystusa. Medalik – okrągły, bądź owalny krążek wykonany z metalu, srebra bądź złota, zdobiony wizerunkiem Jezusa, Maryi bądź świętych pańskich. Melchizedek – parament liturgiczny, część monstrancji. To złocona podstawka, która bezpośrednio przylega do hostii, umożliwia przenoszenie i wystawienie Ciała Pańskiego w pionowej pozycji (inaczej nazywana luna). Ministrant – członek ludu Bożego, który w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełnia posługę pomocniczą w sposób określony przepisami Kościoła. Mirra – wonna żywica, kadzidło, spalane na węglach w trybularzu. Spalana symbolizuje modlitwę ludu wznoszącą się do Boga. Misterium – inscenizacja, przedstawienie biblijnych prawd i wydarzeń, oraz scen z życia świętych. Mitra – uroczyste nakrycie głowy biskupa i infułata. Składa się z dwóch elementów bogato zdobionego, usztywnionego materiału. Monstrancja – bogato zdobione naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się Hostię celem adoracji lub procesji. Mszał rzymski – księga dla celebransa, zawierająca modlitwy mszalne na wszystkie dni roku liturgicznego. Mszał – jednia z najważniejszych ksiąg liturgicznych w Kościele Katolickim, zawierająca teksy sprawowania Mszy św. Mucet – wierzchnia szata chórowa członków kapituł katedralnych w kolorze purpurowym bądź czarnym. Nawikulariusz – funkcja liturgiczna, polegająca na niesieniu łódki (nawikuli) z kadzidłem, toruje drogę turyferariuszowi. Neoprezbiter – określenie przyjęte dla nowo wyświęconego kapłana. Ołtarz – miejsce szczególnej czci, miejsce składania Najświętszej Ofiary czyli Mszy świętej. Ornat – wierzchnia, bogato zdobiona szata liturgiczna, zastrzeżona dla prezbiterów i biskupów. Używana podczas sprawowania Mszy św. w kolorze dnia. Paliusz – wełniany pas, odpowiednio zszyty, zakładany na barki opadający na tułów. Symbol władzy arcybiskupiej oraz znak łączności z Papieżem. Palka – usztywniony kawałek materiału nakładany na kielich, by do jego zawartości nie dostało się nic – świeca symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa. Poświęcona i zapalona w Wielką Sobotę płonie przez cały Okres Wielkanocny, także na początku i końcu ludzkiego życia – podczas chrztu i pogrzebu. Pastorał – laska pasterska, oznaka godności biskupiej i starożytny symbol jego władzy, używany podczas uroczystych liturgii. Patena – naczynie liturgiczne, na którym składanie jest ciało pańskie, na korporale, a także tacka używana przy rozdzielaniu Komunii św. w celu uniknięcia profanacji. Patena - pokryty szlachetnym metalem "talerzyk", służy do składania na niej hostii. Pektorał – ozdobny krzyż z relikwiami, noszony na łańcuchu przez dostojników Kościoła. Pierścień biskupi – oznaka (insygnium) władzy biskupiej. Przyjmowany przez biskupa w chwili święceń jest przez niego noszony stale na znak „poślubienia” swojej diecezji. Piuska – nakrycie głowy osób konsekrowanych zakrywające tonsurę. Dawniej noszone przez wszystkich duchownych, obecnie przez niektórych zakonników i osoby z wyższymi święceniami. Prefacja – zmienna cześć Wielkiej Modlitwy Eucharystycznej. Następuje po modlitwie nad darami a kończy ją śpiew Sanctus. Uwzględnia przeżywane tajemnice dnia. Najczęściej jest śpiewana przez kapłana a capella. Prezbiterium – architektoniczna cześć kościoła, w którym znajduje się ołtarz oraz gdzie przebywa kapłan i asysta liturgiczna podczas sprawowania Mszy świętej. Procesja – liturgiczna, bądź pozaliturgiczna postawa wiernych, przez którą wyraża się charakter ludu bożego zdążającego do niebieskiej ojczyzny. Przeistoczenie – transsubstancjacja (przemiana, zmiana substancji, istoty, przy zachowaniu postaci) chleba w Ciało i wina w Krew Pańską, które ma miejsce w czasie Eucharystii. Psalm – w liturgii jest to fragment z Pisma Świętego pomiędzy czytaniami. Psałterz – księga psalmów, jedna z ksiąg kanonicznych Starego Testamentu. Pulpit – w swojej obecnej formie nazywany także amboną. Miejsce czytania Słowa Bożego. Puryfikacja – obmycie naczyń liturgicznych, w których spoczywały postacie eucharystyczne z pozostałości po nich (kropli Krwi Pańskiej i okruchów Ciała) i wytarcie ich bielizną kielichową (puryfikaterzem). Puryfikaterz – bawełniany ręczniczek służący do osuszania naczyń liturgicznych po usunięciu z nich Ciała i Krwi Pańskiej. Puszka – także cyborium, duży kielich, bądź mniejsze naczynie przeznaczone do przechowywania konsekrowanego chleba. Pyxis – mała puszka do przechowywania komunikantów w bursie. Relikwiarz – naczynie liturgiczne służące do przechowywania, adorowania oraz oddawania czci relikwiom. Relikwie – pozostałości szczątków, a także przedmiotów bezpośrednio związanych z życiem świętych. Roraty – śpiew na wejście Mszy św. wotywnej o Matce Bożej w Adwencie. Nazwa zwyczajowa Mszy św. adwentowej, podczas której świątynia jest pogrążona w ciemnościach, a światło zapalane jest podczas śpiewu „Gloria”. Przygotowuje do czasu narodzenia się Chrystusa. Rubryka – napomnienia, objaśnienia i zasady sprawowania obrzędów liturgicznych, znajdujące się obok tekstów wypowiadanych na głos w księgach liturgicznych. Nazwa pochodzi od koloru, w jakim się je zapisuje (na czerwono). Rubryk nigdy nie czyta się na głos. Sanctus – śpiew „Święty, Święty, Święty”. Wykonywany w liturgii po prefacji, przed epiklezą. Sedillia – miejsce siedzące w pobliżu Ołtarza przeznaczone dla celebransa,kapłanów koncelebrujących oraz służby liturgicznej. Stalle – drewniane lub kamienne, zazwyczaj bardzo ozdobne ławy, siedzenia przeznaczone dla kanoników, kapituł i mnichów, ustawione po obu stronach prezbiterium. Stuła – długi pas materiału, przewieszony przez kapłana przez szyję. Symbol urzędu kapłańskiego. Kolor stuły zależy od koloru liturgicznego dnia, bądź rodzaju udzielanego sakramentu. Diakon nosi stułę przełożoną przez ramię, spiętą u dołu. Sukcesja Apostolska – akt, dokonuje się poprzez nałożenie rąk na nowo wyświęconego biskupa, gest ten w swojej ciągłości sięga nałożenia rąk Apostołów na swoich następców, w tym św. Pawła ten z kolei na pierwszych biskupów: Tymoteusza, Tytusa i Sylwana. Sutanna – szata nie liturgiczna noszona przez osoby duchowne. Kolory sutanny odpowiadają pozycji zajmowanej w hierarchii: czarna – klerycy, diakoni, prezbiterzy; fioletowa – biskupi, okazyjnie noszona przez prałatów; czerwona – kardynałowie, biała – papież. W krajach afrykańskich i na misjach dopuszczalna jest również biała sutanna. Szafarz – osoba upoważniona, do udzielania sakramentów świętych, za wyjątkiem sakramentu kapłaństwa wszystkie może udzielać prezbiter. Diakon może udzielać chrztu, komunii świętej, a także udzielić sakramentu małżeństwa. Szkaplerz – szata złożona z dwóch płatów sukna, będąca częścią habitu zakonnego, jego zadaniem była dodatkowa ochrona stroju zakonnika, podczas pracy. Także symbol szczególnej opieki Matki Bożej, jako dwie ikony zszyte sznurkiem, które spoczywają na piersiach i – paląca się świeca jest znakiem obecności Chrystusa, jest znakiem radości, nadziei, miłości i ofiary. Tabernakulum – miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu oraz hostii. Wykonane najczęściej z metalu, ma chronić przed profanacją ciała pańskiego. Tiara – papieska korona, triregnum, składająca się z trzech diademów, koron. Wysadzana drogimi kamieniami i złotem. Symbolizuje wszelką zwierzchność papieża nad władzą świecką. Triduum – łac. trzy dni, obchody trwające trzy dni. W Kościele jedynym Triduum pozostało Święte Triduum Paschalne – okres, w którym świętujemy i upamiętniamy tajemnicę paschalną: mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Obejmuje Wielki czwartek, Wielki Piątek oraz Wigilię Paschalną (Wielkanoc), stanowiąc jeden wielki obchód. Trybularz – kadzielnica, naczynie liturgicznie, w którym spalane jest kadzidło podczas Mszy i nabożeństw. Trybunał Pokuty – sąd kościelny. Turyferariusz – ministrant kadzidła, odpowiedzialny za utrzymanie w należytym stanie trybularza oraz pomoc w okadzaniu podczas Mszy i nabożeństw. Waskulum – naczynie liturgiczne z wodą umieszczane przy tabernakulum, w celu obmycia palców po komunikowaniu. Welon - okrycie wierzchnie celebransa podczas udzielania błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Wiatyk – pokarm duchowy, komunia; przyjmowany przez konającego jako pokarm na drogę do wieczności. Wieczna Lampka – lampion, święcący się nieustannie w pobliżu tabernakulum symbol obecności Jezusa w tabernakulum. Gaśnie w Wielki Piątek. Wielkanoc – najstarsze i największe święto chrześcijańskie, obchodzone w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa i ostatecznego pokonania śmierci Wielki Post – okres w Kościele Katolickim trwający od Środy Popielcowej do wieczora Wielkiego Czwartku. Pamiątka czterdziestodniowego postu Chrystusa. Czas umartwienia, refleksji i przygotowania do obchodów Triduum Paschalnego. Wielki Tydzień – ostatnie dni Wielkiego Postu od Niedzieli Palmowej do Wielkiego Czwartku, a także Triddum do Niedzieli Zmartwychwstania. Wigilia – czuwanie; zasadniczo nabożeństwo odprawiane w dni poprzedzające ważniejsze święta i uroczystości kościelne. Wikariusz – kapłan pomocniczy proboszcza, bądź biskupa. Wino mszalne – sporządzane z winogron, bez żadnych dodatków chemicznych: może być zarówno białe jak i czerwone. W momencie konsekracji przemienia się w Krew Pańską. Woda Święcona – znak duchowego oczyszczenia i odrodzenia w chrzcie świętym. Zacheuszki – świeczniki, które ustawiane są w miejscach, gdzie podczas konsekracji kościoła mury zostały namaszczone krzyżmem świętym. Zakrystia – miejsce przechowywania paramentów liturgicznych, ksiąg i innych elementów potrzebnych do przygotowania liturgii. Niegdyś przechowywano tam Najświętszy Sakrament – sakrarium – stąd wzięła się nazwa. Pomieszczenie to jest połączone z budynkiem prezbiterium. Zakrystian – inaczej kościelny: osoba opiekująca się zakrystią – przygotowuje liturgię pod względem technicznym: księgi, szaty, liturgiczne Informacje wstępne: Wyróżniamy pięć podstawowych kolorów liturgicznych: biały, czerwony, fioletowy, czarny i zielony. Pojawiają się na szatach kapłanów odprawiających Mszę Św., w wystroju Kościoła oraz na palce i welonie (palka i welon – patrz: „bielizna kielichowa”). Charakterystyka: Każdy kolor związany jest z konkretnym okresem roku liturgicznego oraz ze świętami i uroczystościami. Biel jest symbolem niewinności, czystości, odnowy życia duchowego i światła. Dlatego też używa się do podczas najważniejszych uroczystości w roku kościelnym: na Boże Narodzenie i na Wielkanoc, w Święta Pańskie oraz Uroczystość Bożego Ciała, a także w Święta świętych wyznawców, na Uroczystość Wszystkich Świętych i Święta symbolizuje Ducha Świętego, ogień oraz krwawą ofiarę męczenników. Używany jest podczas Uroczystości Zesłania Ducha Świętego, w Niedzielę Męki Pańskiej (czyli Niedzielę Palmową), w Wielki Piątek a także we Wspomnienia Świętych Męczenników i Apostołów (z wyjątkiem Święta św. Jana Apostoła), w Święto Podwyższenia Krzyża Św. Fiolet jest symbolem męki Chrystusa, żałoby, ale również nawrócenia, powrotu do Boga oraz pokuty. Stąd koloru tego używa się w Wielkim Poście, w Adwencie oraz w Mszach Św. za zmarłych, w tym 2 listopada we Wspomnienie Wszystkich Zmarłych symbolizuje nadzieję, w tradycji chrześcijańskiej zmartwychwstanie, nowe życie. Używa się go w niedziele i dni powszednie okresu zwykłego, w które nie wypada żadne wspomnienie i – kolor używany w czasie Mszy św. pogrzebowych lub za zmarłych, w czasie liturgii Wielkiego Piątku oraz we Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych. Obecnie rzadko spotykany (jego miejsce zajął fiolet), ale używanie go nie jest zabronione. Ciekawostki: 1. Czasami podczas Mszy św. można zobaczyć kapłana w szatach żółtych, złotych bądź srebrnych. Kolory te nie są odrębnymi kolorami liturgicznymi. Traktuje się je jako odmianę koloru białego. 2. W czasie świąt maryjnych ksiądz może przywdziać szatę błękitną. I tak jak wspomniano wyżej, nie jest to kolejny kolor liturgiczny, a po prostu urozmaicenie białego, choć jest wiele możliwości wkomponowania różnego rodzaju znaków maryjnych w biały kolor. W tradycji kościelnej błękit uchodzi za symbol Maryi oraz Nieba. 3. W dwa dni w roku: w III niedzielę Adwentu (Gaudete) oraz IV Niedzielę Wielkiego Postu (Laetare) kapłan może założyć szaty koloru różowego (czyli połączenie bieli oraz fioletu). Oznacza radość ze zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia bądź Wielkiejnocy oraz wytchnienie w czasie okresu pokuty. Zwyczaj związany był z wręczaniem róż przez papieża w Rzymie po zakończeniu mszy w te dwie wymienione niedziele. 4. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa nie używano żadnych szat. Dopiero później zaczęto dostrzegać symbolikę barw. Pierwsze regulacje pojawiły się w XII wieku w Rzymie. Następne, ogólnokościelne wprowadził papież Pius V, publikując Mszał Rzymski w trakcie Soboru Trydenckiego. Dalsze reformy przypadają już na wiek XX. 5. O zastosowaniu poszczególnych kolorów liturgicznych mówi „Ogólne wprowadzenie do Mszału Rzymskiego”.

Informacje dla ministrantówStruktura Mszy Świętej Postawy i gesty w Liturgii Funkcje w zgromadzeniu liturgicznym Kolory Szat Liturgicznych Szaty Liturgiczne Słownik liturgiczny Msza święta składa się z dwóch części: z Liturgii Słowa i Liturgii Eucharystycznej ściśle ze sobą połączonych, tworzących razem jeden akt kultu. Pozostałe obrzędy rozpoczynają i kończą liturgię mszalną. Poszczególne części Mszy Świętej obejmują różne elementy: modlitwy, czytania, pozdrowienia, aklamacje, obrzędy, znaki i procesje. W pewnych momentach Mszy zachowujemy święte milczenie. Wejście z towarzyszącym śpiewem Pozdrowienie wiernych Słowo wprowadzenia (dowolne) Akt pokutny Kyrie eleison (o ile nie zaszło w akcie pokutnym) Gloria in excelsis Deo Modlitwa Czytania biblijne Śpiewy między czytaniami Sekwencja Ewangelia Homilia Wyznanie wiary Modlitwa powszechna Postawy i gesty w liturgii mają swoją symbolikę. Samo ciało ludzkie ma swoją wymowę w liturgii. Wstęp do mszału zwraca uwagą na to, iż "jednakowa postawa ciała, którą powinni zachować wszyscy uczestnicy liturgii, jest znakiem wspólnoty i jedności zgromadzenia, wyraża bowiem, a zarazem wywiera wpływ na myśli i uczucia uczestników" (nr 20). Jak zewnętrzne zachowanie się człowieka wynika zawsze z wewnętrznego usposobienia, tak również w liturgii zewnętrzne wykonywanie pewnych gestów czy przyjmowanie postaw potrzebne jest dla obudzenia i rozwijania wewnętrznego kultu Boga. Ludzie praktykują pewne gesty dla głębszego i żywszego zajmowania się sprawami Bożymi Postawa stojąca Postawa stojąca jest wyrazem uszanowania. Wszędzie na widok osoby wyżej postawionej przybiera się postawę stojącą. Podczas liturgii postawa stojąca jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga jako najwyższego Pana (Mt, 6,5; Mk 11,25; Łk 18,11; 22,46). Postawę stojącą przybierają także osoby pośredniczące między dwiema stronami. W szczególny sposób przysługuje ona liturgowi, jako pośrednikowi między społecznością wiernych a Bogiem. Stąd liturg stoi, gdy czyta słowo Boże i odmawia modlitwy. Stanie jest znakiem radości z odkupienia. Dlatego od czasów apostolskich w czasie sprawowania misteriów zbawienia, przybierano postawę stojącą, zwłaszcza w niedzielę (dzień zmartwychwstania) i w czasie wielkanocnym. W postawie stojącej Ojcowie Kościoła widzieli symbol świętej wolności dzieci Bożych. Uwolnione od grzechu i nie są już niewolnikami. Omawiana postawa stojąca oznacza też gotowość do działania w liturgii. Kiedy zachowujesz postawę stojącą? Od początku Mszy Świętej aż do oracji włącznie. Od wersetu "Alleluja" przed Ewangelią aż do zakończenia Ewangelii. Podczas wyznania wiary i modlitwy powszechnej. Podczas procesji z darami ofiarnymi. Od wezwania kapłana "Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę...". Podczas prefacji aż do "Święty, Święty ..." włącznie. Po aklamacji "Oto wielka tajemnica wiary" aż do "Baranku Boży" włącznie. Podczas Modlitwy po Komunii św. oraz obrzędów zakończenia. Klęczenie Postawa klęcząca zarówno jako dłuższa postawa modlitewna, jak również chwilowy gest, w liturgii chrześcijańskiej oznaczała wielbienie Boga. Przykład modlitwy na klęczkach dał nam Chrystus Pan (Łk 22,41 ). W IV w, przyklękano przed świętymi przedmiotami, jak: kościół, próg kościelny, ołtarz, krzyż oraz przed osobami, jak biskup czy kapłan, na znak szacunku. W tym samym okresie postawa klęcząca nabrała również znaczenia pokutnego i błagalnego. Stała się znakiem człowieka skruszonego poczuciem winy oraz znakiem prośby człowieka szukającego opieki i pomocy. Od XI w. w związku z reakcją wiernych na herezję Berengariusza z Tours, przejawiającą się w rozwoju kultu Chrystusa obecnego w Eucharystii, klękanie znów stało się symbolem wielbienia Boga w pierwotnym znaczeniu. Dlatego klęczy się przy adoracji Najświętszego Sakramentu, przy modlitwie zanoszonej do Boga i podczas różnych nabożeństw, których głównym celem jest zawsze wielbienie Boga, niezależnie od ich charakteru. Przez uklęknięcie człowiek wyraża swoją małość wobec Boga. Gest ten jest znakiem pokornego wielbienia Bożego Majestatu. Dzisiaj klęczenie symbolizuje wielbienie Boga. Jest także znakiem usposobienia modlitewnego, pokutnego i błagalnego. Kiedy zachowujesz postawę klęczącą? podczas Modlitwy eucharystycznej, po śpiewie: "Święty..." na słowa: "Oto Baranek Boży ... Panie, nie jestem godzien..." Należy odróżnić postawę klęczącą od przyklęknięcia. Podczas przyklękania klęka się zawsze na prawe kolano i nie czyni się przy tym żadnych gestów, np. znaku krzyża. Kolanem należy wyraźnie dotknąć posadzki. Nie może to być tylko "dygnięcie". Klęka się zawsze twarzą do przedmiotu czci. Klękanie na dwa kolana jest wyrazem czci i hołdu wobec Pana Jezusa wystawionego do adoracji. Przyklękamy najpierw na prawe kolano, a potem dostawiamy do niego kolano lewej nogi. Wstajemy zaś najpierw lewą nogą. Nie klękamy na obydwa kolana równocześnie. Pokłon Pokłon bardzo często stosowany jest w liturgiach wschodnich. Uważa się go tam za zwyczajny znak głębokiego szacunku i uwielbienia. W liturgii rzymskiej natomiast pokłon jest znakiem zarówno głębokiego szacunku, jak również usposobienia pokutnego, szczególnie wtedy, gdy ma on związek z prośbą o oczyszczenie z grzechów (w sakramencie pokuty, przy spowiedzi powszechnej itp.). Skłon głowy lub ciała symbolizuje cześć i błaganie. W liturgii rzymskiej pokłon często zastępowany jest przyklęknięciem. Pokłonem pozdrawia się ołtarz, krzyż, innych liturgów, zwłaszcza celebransa, gdy na przykład diakon prosi go o błogosławieństwo i gdy je otrzymuje. Skłon głowy - skłaniam głowę, kiedy przynoszę coś kapłanowi, np. podczas przygotowania darów ofiarnych. Skłon głowy jest znakiem szacunku i uprzejmości. Skłon ciała - przy tym pokłonie zginam głęboko głowę i ramiona. To również jest znak czci i uwielbienia. Jeśli w jakimś kościele nie jest przechowywany Najświętszy Sakrament (nie ma "wiecznej lampki"), wtedy skłaniam ciało przed głównym ołtarzem albo przed krzyżem. Siedzenie Pozycja siedząca według starożytnego zwyczaju przysługiwała urzędnikom, nauczycielom i sędziom jako znak władzy i godności (Ps 106,32; Mt 19,28; Łk 4,20). Biskup zasiadał na swojej katedrze i z niej nauczał oraz przewodniczył liturgii. Podobnie czynił kapłan. Sprawując sakrament pokuty kapłan zajmuje pozycję siedzącą na znak powagi urzędu sędziowskiego. Władzę sędziowską kapłan wykonuje w imieniu i w obecności Chrystusa. Wierni w kościele nie zawsze siedzieli. Przez całe wieki w kościołach nie było ławek. W średniowieczu podczas długich nabożeństw wierni wspierali się na laskach różnego kształtu. Miejsca siedzące przewidziane były tylko dla duchowieństwa (stalle). Siedzenia dla wiernych wprowadzili dopiero protestanci w swoich kościołach. Za ich przykładem poszli katolicy najpierw w krajach, w których było dużo protestantów, a później w całym Kościele powszechnym. Do ławek kościelnych katolicy dodali klęczniki. Instrukcja Stolicy Apostolskiej z 1964 r. pisze: "Wiernym należy wyznaczyć miejsca ze specjalną troską, aby oni i wzrokowo i duchowo mogli należycie brać udział w świętych czynnościach. Wypada, aby według zwyczaju postawić do ich użytku ławki lub krzesła" (nr 98). Siedzenie jest także postawę słuchającego ucznia. Jest znakiem skupienia, przyjmowania i rozważania słowa Bożego (Łk 2,46; 10,39; 1 Kor 14,30; Dz 20,9). W którym momencie siedzisz w czasie liturgii? podczas czytań mszalnych( z wyjątkiem Ewangelii), psalmu responsoryjnego i kazania (homilii) oraz ciszy po kazaniu podczas przygotowania darów ofiarnych z wyjątkiem tych ministrantów, którzy podają ampułki) podczas rozdawania Komunii św. (z wyjątkiem tych, którzy podają patenę) i chwili ciszy po Komunii św. w czasie ogłoszeń parafialnych Leżenie krzyżem Leżenie krzyżem czyli rzucenie się twarzą na ziemię, zwane także prostracją znane było już w Starym Testamencie (Rdz 17,3; Joz 5,15) i jest znakiem najgłębszej adoracji oraz pokuty. Jest to jeszcze większe uniżenie siebie wobec Majestatu Bożego aniżeli uklęknięcie. Leżenie krzyżem symbolizuje najgłębsze poniżenie siebie i najusilniejszą modlitwę. Lepiej niż słowa wyraża ono całkowite oddanie się Bogu i poczucie własnej słabości. W starożytności chrześcijańskiej praktykowane było jako uzewnętrznianie prywatnej pobożności. Do dnia dzisiejszego praktykę taką spotkać można szczególnie w miejscach świętych, w sanktuariach. Do liturgii rzymskiej padanie na twarz weszło prawdopodobnie pod wpływem ceremoniału bizantyńskiego. Obecnie celebrans kładzie się krzyżem przed ołtarzem na początku ceremonii Wielkiego Piątku. Podobnie osoby, które otrzymują święcenia padają na twarz i leżą krzyżem podczas śpiewania Litanii do Wszystkich Świętych. Podnoszenie oczu Podnoszenie oczu zawsze rozumiano jako znak zewnętrzny kierowania duszy do Boga. Modlący się człowiek spontanicznie kierował swój wzrok w górę wraz z myślami (Ps 122; Ps 123; Łk 16,23; J 11,41). Chrześcijanie hołdowali temu zwyczajowi tak dalece, że poganie wyśmiewali ich z tego powodu, jak podaję Tertulian i św. Cyprian. Stare liturgie pozostawiały wiernym zupełną dowolność pod tym względem. Dokładniejsze przepisy dotyczące podnoszenia oczu podał dopiero Rytuał Rzymski w 1614 roku. Wymagał na przykład podnoszenia oczu podczas przygotowania darów ofiarnych czy przed konsekrację. Praktyka podnoszenia oczu miała ułatwić uprzytomnienie sobie obecności Bożej i osiągnięcie większej serdeczności w modlitwie. Posoborowa odnowa liturgiczna wymaga, aby oczy były zwrócone na ołtarz, na obrzędy, na lektora, na głoszącego słowo Boże, w celu łatwiejszego zachowania zgodności między myślami, słowami i czynnościami liturgicznymi. Kapłan obecnie podnosi oczy w Kanonie Rzymskim przed przeistoczeniem. Pocałunek pokoju Gdy chrześcijaństwo się rodziło, to w kulturze śródziemnomorskiej pocałunek był, między innymi, znakiem pozdrowienia i czci. Znak ten wprowadzono do liturgii chrześcijańskiej jako symbol nadprzyrodzonej miłości, braterstwa, pokoju i wzajemnej zgody. Przez chrzest bowiem człowiek wchodzi w braterstwo chrześcijańskie, w którym miłość jest podstawową zasadą. Dlatego we Mszy św. pocałunek był gestem przygotowawczym do Komunii świętej. Jedność z braćmi jest jednością Ciała Mistycznego Jezusa Chrystusa, którą to jedność koronuje Komunia święta. W czasach karolińskich celebrans brał pocałunek pokoju z ołtarza i przekazywał go jednemu z wyższych w hierarchii. Ten przekazywał go dalej i tak łańcuchowo pocałunek ten objął wszystkich obecnych. Później pocałunek pokoju zaczął się zacieśniać do samych tylko duchownych. Późniejsze średniowiecze usiłowało rozszerzyć znów jego zasięg przez wprowadzenie pacyfikału. Był nim zwykle relikwiarz lub krzyż. Pacyfikał ucałowany przez celebransa, ministrant podawał do ucałowania kolejno wszystkim obecnym. Zwyczaj ten przetrwał najdłużej we Mszach za nowożeńców i we Mszach konwentualnych, bo do naszych czasów. W liturgii chrześcijańskiej od starożytności całuje się ołtarz jako znak hołdu dla Chrystusa i Jego Ofiary krzyżowej. Znakiem czci dla Chrystusa jest również ucałowanie księgi Ewangelii. Ponadto z ucałowaniem ołtarza, relikwii Świętych Pańskich i świętych obrazów słynących łaskami wiązano motyw przenoszenia siły z tych świętych przedmiotów na człowieka całującego je. Szczególne znaczenie pod tym względem miało całowanie relikwii Świętych Pańskich. Całowanie pierścienia biskupa i ręki kapłana przyjęło się w liturgii w IX w. i oznaczało cześć dla nich jako reprezentantów Boga. Znakiem największej pokory i czci jest całowanie nóg w liturgii Wielkiego Czwartku. Również we Wielki Piątek miała miejsce adoracja krzyża przez ucałowanie go w miejscach ran Chrystusa przez wszystkich obecnych w głębokim hołdzie wdzięczności. Dzisiaj nie koniecznie trzeba krzyż całować. Wystarczy przyklęknięcie czy ukłon pełen czci dla Chrystusa ukrzyżowanego. Obecnie pocałunek pokoju ma miejsce w czasie święceń diakonatu, prezbiteratu i sakry biskupiej. Znak pokoju Znak pokoju to zewnętrzny wyraz zgody z bliźnim. W odnowionej liturgii pocałunek pokoju zastępuje znak pokoju. Wybór tego znaku Stolica Apostolska pozostawiła terytorialnej władzy kościelnej. W Polsce Episkopat wybrał jako znak pokoju ukłon w kierunku najbliższych osób, nie wypowiadając przy tym żadnych słów. Wstęp do mszału Pawła VI mówi: wierni "wyrażają wzajemnie miłość, zanim będą uczestniczyć w jednym chlebie" (nr 56). Nałożenie rąk Ręka jest organem o szczególnej wymowie znaczeniowej. Spośród gestów wykonywanych rękami, najbardziej wymownym jest gest nałożenia rąk. W liturgii obrzęd ten należy do najstarszych. Sięga on czasów Chrystusa Pana, który wielokrotnie nakładał ręce na dzieci lub na chorych (Mk 7,33; 10,16; Łk 4,40; Dz 6,6; 2 Tm 1,6). Znaczenie nałożenia rąk zależy od obrzędu, w którym się je stosuje. Nakłada się ręce przy udzielaniu błogosławieństwa, w którym oznacza ono łaskawość Boga w Trójcy Jedynego, który jest źródłem wszelkiej świętości. W obrzędzie sakramentu bierzmowania, nałożenie ręki z równoczesnym namaszczeniem olejem krzyżma oznacza, że Duch Święty udziela się bierzmowanemu jako Dar. W obrzędzie sakramentu święceń nałożenie rąk oznacza przekazanie władzy kapłańskiej. Ponieważ Chrystus często kładł ręce na chorych, których uzdrawiał, dlatego gest ten wszedł do obrzędu namaszczenia chorych. W każdym z wyżej wymienionych obrzędów znaczenie nałożenia rąk wyjaśnia tekst modlitwy towarzyszącej, zwanej formą sakramentu. Opętanych uważano za chorych, dlatego przy odmawianiu nad nimi egzorcyzmów, kładziono na nich ręce. Stąd też przy obrzędzie chrztu modlitwa z egzorcyzmem połączona jest z nałożeniem ręki. Nałożenie to jest znakiem ochrony ochrzczonego przed atakami szatana, który jest symbolem wszelkiego zła. Oznacza także zadanie rozwijania otrzymanego daru życia Bożego, czyli łaski uświęcającej. We Mszy św. wyciąga się ręce nad darami ofiarnymi podczas modlitwy kierowanej do Ducha Świętego, aby dary te stały się Ciałem i Krwią Jezusa Chrystusa. Gdy na końcu Mszy św. celebrans udziela błogosławieństwa w formie uroczystej, wyciąga ręce nad wiernymi, wypowiadając słowa błogosławieństwa. Rozłożenie rąk Rozłożenie rąk i wzniesienie ich nieco w górę tak, jak kapłan trzyma je podczas odmawiania modlitw mszalnych, to najstarsza forma postawy modlitewnej, przekazanej przez liturgię. Gest ten oznacza, że adresatem modlitwy jest Pan Bóg. Symbolizuje człowieka, który z całą ufnością zwraca się do Boga i oczekuje od Niego pomocy. Chrześcijanie starożytni w tej postawie upatrywali również podobieństwo do Zbawiciela modlącego się na krzyżu. Tertulian tak o tym pisał: "My nie tylko podnosimy ręce, lecz także rozkładamy, wzorując się na cierpieniach Pana Jezusa i wyznajemy Go w modlitwie". Dlatego też malowidła katakumbowe przedstawiają liczne postacie w tej postawie modlitewnej (orantes). Postawa ta w starożytności chrześcijańskiej praktykowana była powszechnie. Obecnie w liturgii kapłan z rozłożonymi rękami recytuje lub śpiewa te modlitwy mszalne, które pochodzą czasów przed karolińskich. Są to: kolekta, modlitwa nad darami, Modlitwa Eucharystyczna, Modlitwa Pańska i modlitwa po Komunii. Do wiernych kapłan zwraca rozłożone ręce gdy ich pozdrawia, uświadamiając im obecność Pana i gdy wzywa ich do modlitwy o przyjęcie przez Boga darów ofiarnych. Złożenie rąk Od XIII w. zaczął się rozpowszechniać nowy zwyczaj składania rąk z wyprostowanymi palcami. Zwyczaj ten praktykowany był tak w liturgii, jak i poza liturgię. Ten sposób składania rąk wywodzi się z frankońskiej formy składania hołdu zwierzchnikowi. Wasal ze złożonymi rękami występował przed swoim suwerenem, otrzymując od niego zewnętrzny znak inwestytury. Obrzęd ten wszedł do święceń kapłańskich, gdzie nowo wyświęcony kapłan swoje złożone ręce wkłada w ręce biskupa, przyrzekając mu i jego następcom posłuszeństwo i szacunek. W liturgii Mszy ćw. np. kapłan trzyma ręce złożone podczas procesji do ołtarza, podczas aktu pokutnego, Chwała na wysokości Bogu, wyznania wiary. Wierni składają w ten sposób ręce przy modlitwie, tak podczas liturgii, jak i poza nią. Składanie rąk przy modlitwie symbolizuje wzniesienie duszy do Boga i oddanie Mu się z wiarą. Jest znakiem poddania się Jego woli, jako najwyższemu Panu. Złożenie rąk ze splecionymi palcami według Pliniusza i Owidiusza miało w starożytności znaczenie magiczne: miało chronić przed demonami i siłami tajemnymi. W czasach starochrześcijańskich tylko w pojedynczych wypadkach pojawiał się jako gest modlitewny i to przy modlitwie prywatnej, rzadziej w liturgii. Składanie skrzyżowanych rąk na piersiach, w liturgii występowało wyjątkowo (np. Suscipe w liturgii benedyktyńskiej). Sposób ten praktykowany jest czasem prywatnie jako postawa ułatwiająca skupienie modlitewne. Gdy jako ministrant nie niesiesz żadnego przedmiotu, albo gdy nie masz w ręku modlitewnika - śpiewnika, wtedy złóż swoje ręce. Ręce powinny być zawsze złożone na wysokości piersi i stale skierowane ku górze. Kiedy łączymy nasze ręce razem i składamy je do modlitwy, wtedy znaczy to: my gromadzimy się, zwracamy się do Boga, oddajemy Mu siebie samych! Funkcje w Zgromadzeniu liturgicznymAkolita Akolita jest osobą odpowiedzialną za dary przynoszone do ołtarza, świece, a także za księgi liturgiczne. Dokonuje puryfikacji, czyli "oczyszczenia" kielicha po Komunii. Akolita jest w szczególnych przypadkach upoważniony do rozdawania Komunii św. wiernym (np. gdy jest duża liczba wiernych). Po Komunii św. akolita pomaga kapłanowi lub diakonowi w puryfikowaniu i porządkowaniu naczyń liturgicznych. Można mu zlecić wystawienie Najświętszego Sakramentu do publicznej adoracji, a następnie schowanie, jednak bez udzielania ludowi błogosławieństwa. Dobrze, by akolita wyróżniał się noszoną komżą na czarnej sutannie. Akolita to alumn seminarium duchownego lub zakonnego, który po kilku latach formacji otrzymuje tzw. akolita. Jest to posługa czasowa i w razie opuszczenia przez niego seminarium lub zakonu nie może on rozdawać Eucharystii. Biskup ordynariusz Jest to najwyższy urzędem duchowny w diecezji (metropolii). Powoływany zostaje przez biskupa Rzymu do przewodzenia Kościołowi w wydzielonej jednostce terytorialnej, zwanej diecezją (w przypadku biskupa metropolity) lub archidiecezją (w przypadku arcybiskupa metropolity). Jest to osoba odpowiedzialna za losy i rozwój Kościoła, "czystość" liturgii i poszczególne duszpasterstwa. Udziela świeceń kapłańskich i przewodniczy centralnym uroczystościom kościelnym. Kościół biskupa Ordynariusza określa się mianem Katedry - Matki wszystkich kościołów w diecezji. (Katedra - od podwyższenia w prezbiterium; miejsca, skąd biskup sprawuje Eucharystię). Oznaką władzy ordynariusza jest paliusz (biała szarfa z sześcioma krzyżami, wykonana z czystej wełny). Biskup sufragan (pomocniczy) Jest to kapłan, który po otrzymanych z rąk papieża świeceniach biskupich zostaje oddany do dyspozycji Biskupa Ordynariusza. Wyręcza on swojego przełożonego w niektórych obowiązkach, pomaga w ich realizacji, nieraz zastępuje. Biskupi udzielają święceń kapłańskich (w naszej archidiecezji dokonuje tego ks. abp) oraz są szafarzami sakramentu bierzmowania, choć tą posługę mogą spełniać także prezbiterzy. Oznaką władzy każdego biskupa są: pastorał, mitra, (piuska), pektorał (krzyż) oraz pierścień. Celebrans Nie jest to żaden tytuł, lecz funkcja głównego sprawującego obrzędy liturgiczne. Jeśli obok celebransa znajdują się inni prezbiterzy, to nazywa się ich koncelebransami. Zwykle celebransem jest biskup lub kapłan. Niektórym określonym czynnościom liturgicznie może przewodniczyć diakon (np. obrzędy chrztu, pogrzebu, nabożeństwo eucharystyczne z błogosławieństwem). W pewnych wypadkach określonych przez prawo kościelne, przewodniczyć może osoba świecka (np. chrzest nie uroczysty w wypadku naglącym, rozdzielanie Komunii św. w nadzwyczajnych przypadkach za pozwoleniem biskupa, przewodniczenie niektórym nabożeństwom). Dzięki władzy otrzymanej w chwili święceń, działa on w liturgii w zastępstwie Chrystusa - in persona Christi (KL 33; KK 10,28). Papież Jan Paweł II w liście o Tajemnicy i kulcie Eucharystii, z 1980 r. napisał: "Kapłan sprawuje Najświętszą Ofiarę in persona Christi - to znaczy więcej niż w imieniu czy w zastępstwie Chrystusa. In persona, to znaczy: w swoistym sakramentalnym utożsamieniu się z Prawdziwym i Wiecznym Kapłanem". Każda Msza św. jest więc apostolskim wypełnianiem polecenia Chrystusa skierowanego we Wieczerniku do uczniów: "To czyńcie na moją pamiątkę" (Łk 22,19; 1 Kor 11,24-25). Celebrans jako kapłan jest rzecznikiem zgromadzenia liturgicznego u Boga. Ofiarę Eucharystyczną sprawuje on i odmawia modlitwy w imieniu swoim i wszystkich obecnych oraz całego ludu świętego, kierując, je do Ojca niebieskiego przez Chrystusa, w Duchu Świętym. Ceremoniarz Ceremoniarz jest to nowa funkcja, która ustanowił Sobór Watykański II. Zadaniem ceremoniarza jest ukazywanie i jednoczenie ducha celebracji i jej uczestników, aby wszyscy stali się z koncelebransami. Ceremoniarz jest w pewnym sensie "reżyserem" celebracji i dlatego powinien znać główne jej punkty, oraz powinien mądrze harmonizować w jedność modlitewną przewodniczenie i posługi, chór i zgromadzenie, słowa i gesty, śpiew i milczenie, aby stały się znakami przywołującymi i komunikującymi to, co jest Boże. Jego działania, wyrażające się w przygotowaniu i prowadzeniu czynności liturgicznych, winny być jasne i dokładne, ale również cierpliwe i pokorne. Nie mogą być one dominujące i przeszkadzające albo utrudniające przejście od znaków do znaczenia. Podczas celebracji ceremoniarz powinien być obecny, ale prawie niewidoczny, aktywny tylko w razie absolutnej konieczności. Ceremoniarz jest zatem bezpośrednio odpowiedzialny za przebieg liturgii, nadzoruje i koordynuje poszczególne funkcje (choć sam niekoniecznie musi je wykonywać). Można go przyrównać do suflera w teatrze, który podpowiada nieraz aktorom, jak, gdzie i kiedy mają "zagrać". Funkcje tą może sprawować animator liturgiczny. Diakon Diakon jest to osoba duchowna, która po ukończeniu seminarium duchownego otrzymała święcenia diakonatu. Diakon jest w szczególności przeznaczony do służby dla zgromadzenia liturgicznego. Pomaga celebransowi w sprawowaniu Mszy św. lub nabożeństwa: może czytać Ewangelię, głosić homilię, rozdawać komunię. Sobór Watykański II, obok istniejącej pozycji diakona czasowego (przygotowującego się do kapłaństwa), przywrócił funkcję diakona stałego. Mogą nim być zarówno mężczyźni żonaci jak i pozostający w celibacie. Strojem diakona jest dalmatyka, którą zakłada na albę przepasaną cingulum. Kantor Funkcja ta jest związana z wykonywaniem, intonowaniem i kierowaniem śpiewu podczas liturgii (poza psalmem responsoryjnym). Kantor może śpiewać partie solowe, a także ćwiczyć śpiew z wiernymi przed obrzędami. Komentator Jest to ktoś wyznaczony przed liturgią, kto wyjaśnia lub wyprzedza w niej jakiś obrzęd stosownym komentarzem, by przybliżyć jego znaczenie i symbolikę wiernym. Osoba ta może także wypowiadać intencje modlitwy wiernych. Komentarza wg przepisów nie powinno wykonywać się z ambony. Kościelny (zakrystian) Na osobie tej (zazwyczaj świeckiej) spoczywa wiele różnorodnych obowiązków. Jest ona w szczególności odpowiedzialna za przygotowanie paramentów liturgicznych, bielizny liturgicznej i szat, ustawienia ksiąg, nagłośnienia, a nawet czyszczenia naczyń liturgicznych. Zwyczajowo otwiera i zamyka świątynię oraz pilnuje w niej porządku. Patronem kościelnych jest św. Józef. Lektor Lektor wykonuje lekcje, czyli czytania podczas Mszy świętej, za wyjątkiem Ewangelii (od IV w.) Może także w procesji nieść lekcjonarz i ewangeliarz, wykonywać modlitwę wiernych. Lektor posiada swoją własną funkcję liturgiczną i wykonuje ją, chociażby obecni byli duchowni wyższych stopni. Może on podawać także intencje modlitwy powszechnej. Gdy nie ma psalmisty, wówczas lektor może wykonać śpiew między czytaniami. Na urząd lektora należy powoływać osoby nadające się do tej funkcji. Szczególnie chodzi o dobrą wymowę. Lektor ma kochać Pismo św., poznawać je i chętnie czytać. Strojem lektora jest alba przepasana cingulum. Ministrant Od łac. "ministrare" - służyć, zazwyczaj młoda osoba świecka, która po stosownym ustanowieniu może uczestniczyć bliżej świętych obrzędów, tym samym reprezentując wiernych wokół ołtarza. Spośród ministrantów wyróżnia się wiele funkcji: ministrant Słowa Bożego, Światła, Ołtarza itp. Strój ministrant stanowią: komża, sutanka i kołnierz (w kolorach danego okresu lit.), lub alba. Głównym patronem ministrantów jest św. Tarsycjusz (lub Tarcycjusz). Poszczególne funkcje (stopnie) ministrantów: Ministrant kadzidła Ministrant Światła Ministrant Ołtarza Ministrant księgi Ministranci mitry i pastorału Funkcje te są Wam doskonale znane. Prezbiter Prezbiter to prawidłowe określenie kapłana (księdza). Jest to osoba duchowna, która winna wyróżniać się odpowiednim strojem (sutanna, koloratka). Zostały jej udzielone święcenia prezbiteratu, po ówczesnym przyjęciu świeceń diakonatu. Prezbiter może samodzielnie sprawować całą Eucharystię, udzielać sakramentu pokuty i pojednania, chrzcić. Kapłana Kościoła Rzymskiego obowiązuje celibat. Liturgicznym strojem prezbitera, obok humerału, alby i cingulum, są stuła i ornat, które są symbolami posługi kapłańskiej. Psałterzysta Jest to osoba wykonująca na danej Mszy św. psalm responsoryjny pomiędzy czytaniami (lub przed Ewangelią - w niedzielę). Wymaga się, aby przekaz treści Słowa Bożego, zawartego w psalmie był jasny, zrozumiały i komunikatywny dla słuchających go wiernych. Przed Mszą św. należy przećwiczyć parokrotnie tekst i melodię wykonania psalmu. Psałterzysta może wykonywać funkcję kantora. Strojem psałterzysty jest alba przepasana cingulum. Szafarz nadzwyczajny Decyzją Soboru Watykańskiego II ustanowiono funkcję szafarza nadzwyczajnego sakramentów. Dotyczy ona osób świeckich, by mając głębszy dostęp do tajemnic liturgii, mogły swym przykładem świadczyć o wierze w swoich środowiskach. Jest to też "udostępnienie" szerszego uczestnictwa świeckich w kulcie sprawowanym przez osoby duchowne. Funkcja szafarza nadzwyczajnego odnosi się w sposób szczególny do osób upoważnionych do rozdawania komunii w czasie Eucharystii. Wierni Wierni (Lud) na mocy chrztu mają prawo do wykonywania swojej funkcji w liturgii. Była ona jednak w ciągu wieków ograniczana. Sobór Watykański II pragnie tę funkcję przywrócić wiernym, dlatego postanowił: "Celem wzmożenia czynnego uczestnictwa należy pobudzić wiernych do wykonywania aklamacji, odpowiedzi, psalmów, antyfon i pieśni, jak również czynności czy gestów oraz przybierania właściwej postawy ciała" (KL 30). We Wstępie do mszału czytamy: "Podczas odprawiania Mszy wierni tworzą społeczność świętą, lud nabyty przez Boga i królewskie kapłaństwo, aby dziękować Bogu, składać w ofierze niepokalaną Hostię nie tylko przez ręce kapłana, ale razem z nim, i uczyć się składać samych siebie w ofierze. Niech się tedy starają okazać to przez głęboką pobożność i miłość względem braci, którzy uczestniczą w tej samej akcji liturgicznej. Niech się też wystrzegają wszelkiego indywidualizmu i wyróżniania się, pamiętając o tym, że mają wspólnego Ojca w niebie i że wobec tego wszyscy są braćmi. Niech więc tworzą jedno ciało (...) szczególnie kiedy wspólnie składają ofiarę i wspólnie przystępują do Stołu Pańskiego. Jedność tę dobrze ukazuje wspólne zachowanie tych samych gestów i tej samej postawy ciała. Niech zatem wierni z radością służą ludowi Bożemu (...)." Zgromadzenie liturgiczne nie powinno być spłaszczone i zagubione, nie powinno być tłumem nieznanych sobie osób, które asystują jakiemuś rytuałowi, każda na własny użytek. W zgromadzeniu liturgicznym nikt nie zasiada jako widz, każdy spełnia jakąś czynność. Jest zatem niezwykle ważne, aby wiedzieć, jakie każdy ma kompetencje. Niech nikt nie będzie widzem, "ponieważ odprawianie Mszy ma z natury charakter społeczny, dlatego wielka siła oddziaływania tkwi w dialogach między celebransem a zgromadzeniem wiernych oraz w aklamacjach; są one bowiem nie tylko zewnętrznymi znakami odprawiania, lecz także tworzą i podtrzymują łączność między kapłanem i ludem" (OWMR 14). Kolory Szat Liturgicznych na cały okres kościelny W liturgii Kościoła wprowadzenie różnych kolorów opierało się na ich wymowie symbolicznej, powszechnie znanej i przyjmowanej. Pierwsze ślady reguł liturgicznych odnoszących się do kolorów, pochodzą z IX wieku. W XII w. w Rzymie ustalił się pewien zestaw kolorów liturgicznych. Na początku XIII w. zestaw ten opisał papież Innocenty III (+ 1216). Od tego czasu nie było większych zmian w doborze kolorów liturgicznych. W najnowszym, obecnie używanym mszale Pawła VI czytamy: "Co do koloru szat liturgicznych należy zachować tradycję" (nr 308). Biały Kolor biały symbolizuje czystość, niewinność, radość i światło oraz nastrój świąteczny. Szat liturgicznych koloru białego używa się: - w Oficjach i Mszach Okresu Wielkanocnego i Narodzenia Pańskiego, - w święta i wspomnienia Chrystusa Pana z wyjątkiem tych, które dotyczą Jego Męki, - w święta i wspomnienia Najświętszej Maryi Panny, - Świętych Aniołów, - Świętych - którzy nie byli męczennikami, - w uroczystość Wszystkich Świętych (l listopada), - św. Jana Chrzciciela (24 czerwca), - w święta św. Jana Ewangelisty (27 grudnia), - Katedry św. Piotra (22 lutego) - i Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia). Kolor biały może zastępować wszystkie inne kolory. Czerwony Kolor czerwony jest znakiem walki i krwi, męczeństwa, jak również ognistych języków, w postaci których Duch Świętych zstąpił na apostołów w Wieczerniku. Szat liturgicznych koloru czerwonego używa się w niedzielę Męki Pańskiej (Palmową), w Wielki Piątek, w niedzielę Zesłania Ducha Świętego, w Mszach ku czci Męki Pańskiej, w główne święta Apostołów i Ewangelistów oraz dni Świętych Męczenników. Zielony Kolor zielony symbolizuje nadzieję, młodość, sprawiedliwość oraz odrodzenie. Szat liturgicznych koloru zielonego używa się w niedziele i dni powszednie Okresu Zwykłego. Fioletowy Kolor fioletowy wskazuje na oczekiwanie na spotkanie z Jezusem i na ducha pokuty. Symbolizuje również żałobę oraz godność (np. strój biskupa czy prałata). Używany jest podczas Adwentu, w Wielkim Poście i w liturgii za zmarłych. Można używać go zamiast czarnego. Czarny Kolor czarny oznacza żałobę i pokutę. Może być używany we wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych (2 listopada) i podczas Mszy pogrzebowych dorosłych. Różowy Kolor różowy podkreśla radość z bliskości Pana i przerwę w dyscyplinie pokutnej. Używany jedynie w trzecią niedziele Adwentu (niedziela Gaudete) i czwartą niedziele Wielkiego Postu (niedziela Laetare). Złoty Kolor złoty jest używany wymiennie - zastępuje wszystkie inne kolory liturgiczne, poza fioletowym i czarnym. Ponadto stosowany jest w czasie najważniejszych, uroczystych celebracji. Kolor złoty symbolizuje bowiem bogactwo i honor. Szaty Liturgiczne Szaty liturgiczne, zwane także paramentami (od paramenta - szaty ozdobne) początkowo nie różniły się od odzieży świeckiej używanej od święta. Różnice wyłaniają się począwszy od VII-IX wieku. W zgromadzeniu liturgicznym rozmaitość szat jest znakiem zewnętrznym różnych funkcji wynikających z różnych stopni święceń i posług liturgicznych. Średniowieczna symbolika szukała związków szat liturgicznych z osobą Jezusa Chrystusa, bądź też z Mszą Świętą. Od XI w. do modlitw odmawianych przy wkładaniu szat liturgicznych weszła symbolika o charakterze moralnym. W szatach tych symbolika widzi cnoty, jakimi odznaczać się mają ci, którzy je noszą. Humerał Humerał wywodzi się ze starożytnej chusty noszonej na ramionach i szyi przez ludzi należących do wyższych warstw społecznych. Częścią szat liturgicznych stał się dopiero w IX w. we Frankonii. Dzisiaj przedstawia się on jako niewielka chustka z lnu lub innej tkaniny szlachetnej, naturalnej lub syntetycznej, odpowiadającej powadze i świętości liturgii (KL 128). Symbolika w humerale widziała najpierw chustę, którą Chrystusowi zawiązano oczy, gdy się z Niego naigrawano. Symbolika zaś zawarta w modlitwie przeznaczonej do odmawiania przy jego wkładaniu, widziała w nim "hełm zbawienia" (Ef 6,17; l Tes 5,8). Kapłan wkładał humerał najpierw na głowę, a potem dopiero owijał nim szyję. Hełm zbawienia miał strzec kapłana przed złymi myślami tak w czasie liturgii, jak i poza liturgią, a także przed złymi słowami wydobywanymi z gardła, owijanego humerałem. Alba Alba jest długą, białą szatą, sięgającą do kostek, z długimi rękawami. Taka ukształtowała się we wszystkich obrządkach ze starożytnej tuniki, noszonej tak przez mężczyzn jak i przez kobiety. W krajach gorących do dnia dzisiejszego nosi się podobną szatę. Tradycyjnie sporządzano ją ze lnu. Obecnie używa się także innych, białych tkanin. Nazwa "alba" wywodzi się właśnie z jej białego koloru. Alba jest symbolem czystości duszy będącej w stanie laski uświęcającej, zdobytej przez krew Baranka (Ap 7,14), której nagrodą będzie uwielbienie w niebie. Modlitwa przeznaczona do odmawiania przy jej ubieraniu mówi: "Wybiel mnie, Panie, i oczyść serce moje, ażebym we krwi Baranka wybielony, mógł zasłużyć sobie na radość wieczną". Symbolika średniowieczna w albie widziała również białą szatę, w której Herod na pośmiewisko kazał ubrać Chrystusa. Komża Komża jest skróconą alba o szerokich rękawach. Najpierw używano jej w chórze, czyli podczas liturgii godzin, a od XIV w. także do tych wszystkich liturgicznych, dla których alba nie była wyraźnie przypisana. Symbolika komży jest taka sama co alby, a więc oznacza czystość duszy. Pasek (cingulum) Pasek, z łacińska zwany także cingulum, jest jakby sznurem z frędzlami na obu końcach, którym przepasuje się albę, gdy jest za szeroka i za długa, by dobrze leżała na liturgii. Pasek symbolizuje wstrzemięźliwość i panowanie nad pożądliwościami cielesnymi. Jest także znakiem pracy w służbie Bożej. Modlitwa przy zakładaniu paska mówi: "Przepasz mnie, Panie, sznurem czystości i zgaś w sercu moim ogień wszelkiej pożądliwości, abym we wstrzemięźliwości i czystości serca mógł Ci coraz lepiej służyć". Pasek miał również symbolizować ręcznik, którym przepasał się Chrystus gdy obmywał apostołom nogi. Widziano w nim również sznury, którymi Chrystusa przywiązano do słupa przy biczowaniu. Stuła Stuła jest długą, szeroką wstęgą, lekko rozszerzoną na końcach, uszytą z tej samej tkaniny, co ornat. Biskup i kapłan noszę stułę zawieszoną na szyi i zwisającą swobodnie z przodu. Diakon natomiast zakłada stułę na kształt szarfy z lewego ramienia, ukośnie do prawego boku i tam ją spina. Stuła wywodzi się z insygniów urzędników państwowych, noszoną przez nich w starożytności. Była oznakę ich urzędu i godności. W liturgii stuła również symbolizuje władzę i godność urzędu kapłańskiego. Symbolizuje ona takie godność chrześcijańską, szatę godową wszystkich powołanych do nieśmiertelnego królowania z Panem Bogiem w niebie. Modlitwa jaką odmawiano przy wkładaniu stuły, tak o tym mówi: "Zwróć mi, o Panie, stułę nieśmiertelności, która straciłem przez grzech pierwszych rodziców moich, a chociaż nie jestem godny zbliżyć się do Twoich świętych tajemnic, niechaj dostąpię jednak radości wiecznej". Ornat Ornat powstał z wierzchniej szaty rzymskiej, która była rodzajem płaszcza bez rękawów, z jednym tylko małym otworem na głowę. Ornatu używano przy wszystkich czynnościach kapłańskich. Od XIII w. zaczęto go obcinać z boków, by nie krępował ruchów rąk, aż w XVII w. pozostały już, tylko dwa płaty materiału, z przodu i z tyłu. Równocześnie ornat przyozdabiano coraz bardziej bogatymi haftami. Na plecach kapłana zwykle haftowano znak krzyża, symbol Ofiary krzyżowej Chrystusa i równocześnie symbol ciężaru służby Bożej. Obecnie wraca się do ornatu obszernego, odznaczającego się szlachetną prostotą i estetycznym wyglądem. Ponieważ ornat ubiera się na wszystkie inne szaty, dlatego w obrzędach święceń uchodził zawsze za symbol miłości pokrywającej grzechy (1 P 4,8). Ornat spoczywający na plecach na kształt przytłaczającego ciężaru, modlitwa przeznaczona do odmawiania przy jego wkładaniu nazwała słodkim jarzmem Pańskim (Mt 11,30). Modlitwa ta brzmi: "Panie, który powiedziałeś: jarzmo moje jest słodkie, a brzemię moje lekkie, daj, ażebym mógł je tak dźwigać, by zasłużyć na łaskę Twoją". Dalmatyka Dalmatyka jest szatą własną diakona. Wkłada on ją na albę i stułę. Pierwotnie dalmatyka była strojem Świeckim. Za jej ojczyznę uchodzi Dalmacja, od której wzięła nazwę. Od IV w, nosili ją papież i diakoni rzymscy. Strojem liturgicznym diakona dalmatyka stała się w IX wieku. Była to szata długa i szeroka, nie przepasana, o krótkich i szerokich rękawach. Z czasem uległa skróceniu, a dla łatwiejszego jej ubierania przecięto ją z obydwu boków, łącznie z rękawami. Zawsze była koloru białego z czerwonymi, pionowymi pasami, biegnącymi od ramion do dołu, z przodu i z tyłu. Od XIII w. kolor jej zaczęto dostosowywać do koloru ornatu. Dalmatyka jest znakiem urzędu diakona, który zawsze cieszył się w Kościele wielkim szacunkiem. Szata oznacza zaszczyt i honor diakona, usługującego Chrystusowi Eucharystycznemu. Modlitwy kościelne przedstawiają dalmatykę, jako szatę radości i symbol nadprzyrodzonej sprawiedliwości. Kapa Kapa pierwotnie była strojem książąt i królów. Nie jest to zatem strój liturgiczny w takim znaczeniu jak pozostałe szaty liturgiczne. Nie ma też powszechnie przyjętej symboliki. Kapłan używa kapy w czasie szczególnie uroczystej liturgii i podczas udzielania sakramentów świętych poza Mszą świętą. Słownik LiturgicznySzaty i stroje liturgiczne Alba - Biała, długa, najczęściej płócienna spodnia szata liturgiczna. Biret - Nakrycie głowy katolickich duchownych w kształcie czterokątnej, sztywnej czapeczki z trzema lub czterema rogami i pomponem. Cingulum (pasek) - (pasek, sznur) cingulum przepasuje się albę. Zwykle białe, choć może być w kolorze dnia. Dalmatyka - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna diakona podobna do ornatu, ale posiadająca rozcięte rękawy. Dystynktorium - wzorowany na krzyżu biskupim ozdobny, metalowy emblemat w kształcie krzyża lub medalionu używany przez kanoników do uroczystego lub chórowego stroju. Habit - ubiór noszony przez zakonników i zakonnice chrześcijańskie. Humerał - płócienna szata liturgiczna w kształcie prostokątnej chusty zaopatrzonej w sznurki, nakładana na ramiona pod albę. Infuła - (mitra) liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Kapa - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna w kształcie półkolistego płaszcza zapinanego na piersiach klamrą. Używana przy procesjach, sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów z wyjątkiem Mszy św. Komża - sięgająca najdalej do kolan, niekiedy ozdobiona, biała, płócienna szata używana podczas wykonywania czynności liturgicznych. Mitra - (infuła) liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Mucet - pelerynka sięgająca do łokci, z przodu najczęściej zapinana na guziczki, będąca oznaką władzy, noszona przez papieża, kardynałów, biskupów a także duchownych, którzy otrzymali taki przywilej (kanonicy niektórych kapituł). Ornat - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna używana przez kapłana, zasadniczo do sprawowania Mszy Św. Paliusz - biała, wełniana taśma ozdobiona sześcioma krzyżykami z czarnego materiału, mającą formę naszyjnika o dwu zakończeniach. Noszą go: papież, patriarchowie, prymasi i metropolici. Pastorał - (baculus), element stroju liturgicznego, długa, ozdobna laska, będąca oznaką władzy pasterskiej. Biskupi i opaci używają pastorału zakończonego spiralą, papież zaś, zwieńczonego krzyżem. Pektorał - ozdobny krzyż noszony na piersiach przez biskupów. Piuska - okrągła, niewielka czapeczka, dla papieża w kolorze białym, kardynałów purpurowym, biskupów fioletowym i opatów w kolorze habitu. Pontyfikalia - oznaki godności biskupiej, noszone podczas uroczystych liturgii: mitra, pastorał, piuska, pektorał oraz pierścień. Rokieta - rodzaj komży o wąskich rękawach, podbitej najczęściej fioletową tkaniną, noszonej przez prałatów i kanoników jako strój chórowy lub na uroczystościach. Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie szarfy używany przez duchownych jako znak władzy kapłańskiej. Sutanna - strój duchownych; długa, sięgająca do kostek suknia z niskim, stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guzików. Kapłani noszą sutanny czarne, biskupi fioletowe, kardynałowi purpurowe. Nadto niektórzy kapłani (kanonicy, prałaci) mają przywilej noszenia sutanny fioletowej, bądź z fioletowymi dodatkami (pas, mucet). Szkaplerz - szeroki pas materiału z przodu i z tyłu, zakładany na habit, oznaka czci dla Matki Bożej. Może też występować w postaci skórzanego medalika szkaplerznego noszonego również przez świeckich pod ubraniem. Welon - chusta do zasłaniania; wyraz czci, przede wszystkim jako welon naramienny używany przez błogosławiącego i sprzęt liturgiczny Ampułki - szklane, rzadziej metalowe, małe naczynka na wodęi wino potrzebne do sprawowania Mszy św. Baldachim - ozdobna tkanina rozpięta na czterech drążkach lub daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz), osobami (tron biskupi), a przede wszystkim niesiony podczas procesji nad kapłanem niosącym Najświętszy Sakrament. Bursa - ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych. Chrzcielnica - zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w świątyni, w prezbiterium lub oddzielnej kaplicy, służący do udzielania chrztu. Dzwonki - dzwonki służące do informowania wiernych podczas sprawowania liturgii, kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na Przeistoczenie. Gong - sprzęt składający się z dźwięczącej przy uderzeniu tarczy lub kilku tarcz oraz pałeczki. Używany jest głównie podczas Przeistoczenia. Kadzielnica - (trybularz) metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną pokrywką, w którym spala się kadzidło. Kielich - naczynie liturgiczne wykonane ze szlachetnych metali, często bogato zdobione, używane podczas Mszy św. do konsekracji wina. Składa się z czary (wewnątrz pozłacanej lub posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu. Kociołek - naczynie z uchwytem na wodę święconą używaną do poświęceń i aspersji. Wraz z kociołkiem używa się kropidła. Koładka - (grzechotka) drewniany przyrząd składający się z młoteczka, podstawki i rączki, używany zamiast dzwonków i gongu od Wielkiego Czwartku do Wigilii Paschalnej. Korporał - kwadratowy kawałek lnianego, białego płótna, składany na dziewięć części, na którym stawia się naczynia z Najświętszymi Postaciami, w celu uchronienia przed upadkiem świętych partykuł. Kredencja - stolik znajdujący się zwykle w prezbiterium, na którym umieszcza się naczynia używane podczas Mszy św. (kielich, ampułki), oraz na którym można dokonywać puryfikacji. Kustodia - niewielkie, najczęściej przeszklone naczynie, w którym przechowywana jest Hostia przeznaczona do wystawienia w monstrancji. Lawaterz - naczynie z wodą służące do dokonywania rytualnych obmyć. Łódka - (navicula) naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego kształtu, zaopatrzone w łyżeczkę do nasypywania kadzidła do trybularza. Melchizedek - rozwierany uchwyt w kształcie księżyca do przytrzymywania Hostii w kustodii i monstrancji. Monstrancja - ozdobne, drogocenne naczynie liturgiczne, w którym wystawia się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji lub na procesję eucharystyczną. Palka - kwadratowy, usztywniany kawałek płótna, służący do nakrycia kielicha mszalnego w celu uchronienia Najświętszej Krwi przed zabrudzeniem. Patena - naczynie na hostię w kształcie niewielkiego talerzyka lub głębszego naczynia. Wykonane jest ze szlachetnego metalu, często ozdobione. Pulpit - drewniana, metalowa lub plastikowa podstawka do mszału stawiana na ołtarzu. Puryfikaterz - mały, biały, złożony na trzy części prostokątny kawałek płótna lnianego bądź konopnego, służący do puryfikacji, czyli do wycierania naczyń liturgicznych i palców celebransa. Puszka - zdobione naczynie w kształcie kielicha zaopatrzonego w przykrywkę, służące do przechowywania Najświętszego Sakramentu i rozdzielania Go wiernym. Sygnaturka - dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią liturgia. Trybularz - (kadzielnica) metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną przykrywką, w którym spala się kadzidło. Vasculum - małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk liturgiczne Agenda - zbiór przepisów i formuł modlitw dotyczących sprawowania sakramentów i sakramentaliów. Benedykcjonał - księga liturgiczna zawierająca teksty błogosławieństw i poświęceń osób, rzeczy i miejsc. Brewiarz - (Liturgia godzin) księga zawierająca teksty modlitw na różne pory dnia, do odmawiania których zobowiązani są duchowni. Ceremoniał - księga zawierająca przepisy i formy uroczystego sprawowania liturgii. Ewangeliarz - ozdobna księga liturgiczna zawierająca tekst Ewangelii używana podczas uroczystych celebracji liturgicznych. Kancjonał - śpiewnik zaopatrzony w zapis nutowy zawierający teksty śpiewów wykonywanych w czasie nabożeństw i czynności liturgicznych. Lekcjonarz - księga zawierająca tzw. lekcje, czyli fragmenty ze Starego i Nowego Testamentu czytane lub śpiewane, przewidziane na wszystkie dni roku liturgicznego. Mszał - księga liturgiczna zawierająca wszystkie teksty zmienne i stałe oraz przepisy potrzebne do odprawiania Mszy św. Pontyfikał - księga liturgiczna zawierająca modlitwy i sposób sprawowania sakramentów, poświęceń i błogosławieństw oraz innych czynności liturgicznych przez biskupa. Psałterz - część księgi Liturgii godzin zawierająca psalmy, podzielona na różne dni i pory dnia, w układzie czterotygodniowym. Rytuał - księga liturgiczna zawierająca teksty i wskazówki, jak kapłan powinien sprawować poszczególne sakramenty i sakramentalia, jakie winien odmawiać modlitwy podczas procesji i błogosławieństw.

ZWYCZAJNY DZIEŃ PAPIEŻA O rozkładzie dnia Jana Pawła II, o jego tempie pracy i efektywnym wykorzystywaniu każdej chwili krążą legendy. Większość z nich to... prawda. Wiedzą o tym watykańscy urzędnicy, którzy musieli dostosować się do papieskiego tempa. Mimo że przebyte choroby i trudy podeszłego wieku częściej dają o sobie znać, harmonogram zajęć Ojca Świętego tylko czasem ulega rozluźnieniu. Rzymianie i pielgrzymi, którzy decydują się przyjść bardzo wcześnie w okolice Bazyliki św. Piotra, przekonują się o tym, co można przeczytać we wszystkich przewodnikach i papieskich biogramach. Najbardziej typowym elementem porannego krajobrazu Placu św. Piotra jest światło w dwóch oknach w rogu widocznego stąd skrzydła Pałacu Apostolskiego. Do niedawna zapalało się punktualnie o Obecnie niekiedy trochę później. Są to okna sypialni Jego Świątobliwości. Po porannej toalecie Papież udaje się do prywatnej kaplicy. Jutrznia i modlitwy, w których uczestniczą także jego domownicy, prowadzą wszystkich obecnych do codziennej Eucharystii, która rozpoczyna się około Ojciec Święty sprawuje ją w wielkim skupieniu. Ono udziela się również zgromadzonym. Prywatna kaplica nieopodal papieskich apartamentów jest prywatna tylko z nazwy. We Mszy św. z reguły uczestniczy około dwudziestu, trzydziestu osób. W czynnościach liturgicznych pomagają Papieżowi bp Stanisław Dziwisz i ks. prałat Mieczysław Mokrzycki. Czytania i psalmy bardzo często wykonują zaproszeni goście. Wśród nich wcale nie dominują duchowni. Są za to naukowcy, rodziny z dziećmi, zdarzają się dziennikarze, politycy, młodzież, mieszkańcy Rzymu i pielgrzymi poszukujący umocnienia w świętych miejscach centrum chrześcijańskiego świata. Po nabożeństwie Jan Paweł II na krótko spotyka się z uczestnikami, rozmawia z osobami przybyłymi z różnych stron. Bp Dziwisz każdego przedstawia i krótko charakteryzuje. Potem jest chwila na zrobienie zdjęć. Tym krótkim porannym spotkaniom towarzyszy serdeczna atmosfera, stwarzana przez gospodarza. Niektórzy goście zostają zaproszeni na śniadanie z Papieżem. Posiłek jest często tylko tłem do rozmów, podczas których Jan Paweł II zazwyczaj pyta swoich gości o aktualne sprawy i uważnie słucha odpowiedzi. Śniadanie trwa trochę dłużej, gdy wśród zaproszonych znajdują się przyjaciele z Polski, zwłaszcza z Krakowa. Około Ojciec Święty udaje się do swojego gabinetu. Pracę rozpoczyna od przeglądu prasy z różnych krajów, który przygotowują dla niego sekretarze. Czyta dokumenty przygotowane poprzedniego dnia w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej. Podpisuje je zazwyczaj piórem z czarnym atramentem. Wyjątkiem są akty papieskie i encykliki. Składa pod nimi podpis atramentem koloru złotego. Po śniadaniu Papież także zajmuje się opracowywaniem nowych dokumentów i tekstów. Pisze je ręcznie, po polsku. Tłumaczeniem ich na włoski zajmuje się sztab ludzi podlegających biskupowi Stanisławowi Dziwiszowi. W ciągu roku Papież udziela kilkuset audiencji prywatnych. Podejmuje rezydujących w Rzymie kardynałów, głowy państw, premierów i liczących się polityków. Przyjmuje dyplomatów, pisarzy i uczonych. Codziennie spotykają się z nim także watykańscy urzędnicy, przełożeni dykasterii: prefekci kongregacji, przewodniczący rad, ku hal iści. Podczas tych spotkań dekoruje osoby, które pragnie szczególnie uhonorować Orderem Chrystu0sa lub innymi odznaczeniami. Sam Papież nie przyjmuje żadnych odznaczeń. Audiencje rozpoczynają się o godzinie Odbywają się w bibliotece lub w obszernej Sali Klementyńskiej. Mimo kłopotów z chodzeniem, Ojciec Święty wita się z każdym, kto przybywa. W tym czasie Arturo Mari lub inni papiescy fotografowie bez przerwy robią zdjęcia. Uczestnicy audiencji wywożą je z Rzymu i zawieszają w swoich domach niczym najcenniejsze pamiątki. Po oficjalnej części audiencji Jan Paweł II zaprasza do rozmowy najważniejszych gości. Niektórym wręcza upominki, na przykład reprodukcje dzieł sztuki ze zbiorów Muzeów Watykańskich. W zamian otrzymuje reprodukcje obrazów, które pochodzą z krajów ojczystych gości. Wszystkie prezenty są składane, a następnie pieczołowicie katalogowane. To obowiązek Angelo Gugela. Dary są potem przekazywane do prywatnego muzeum papieskiego, które nazywa się Florena Apostołica. Zdarza się, że wśród podarunków znajdują się produkty spożywcze. Te dary rozdziela się w rzymskim szpitalu dziecięcym Bambin Gesu oraz wśród pensjonariuszy domu Matki Teresy, który funkcjonuje przy Watykanie. Wyjątkowym dniem audiencji jest środa. Wówczas dla wszystkich pielgrzymów jest organizowana audiencja generalna. Na Placu św. Piotra, a w razie niepogody w Auli Pawła VI. Pielgrzymi mają okazję zobaczyć i wysłuchać Ojca Świętego. Z powodu przedłużających się rozmów obiad często przesuwa się. W Watykanie utarło się powiedzenie, że z Ojcem Świętym dwóch rzeczy nigdy nie wiadomo do ostatniej chwili: o której godzinie i z kim zje obiad. Zatrudnieni tu Polacy tłumaczą jednak, że u nas przywiązuje się niewielką wagę do godzin posiłków. Podobnie jak poprzedni punkt dnia, obiad również często przedłuża się. Papieska „ramówka" przewiduje go między a Ale z tym bywa różnie. Po obiedzie następuje dwudziesto minutowa sjesta. Zanim Papież rozpocznie popołudniowe zajęcia w swoim gabinecie, w samotności odmawia Różaniec. Intensywnie pracuje aż do kolacji. Około w gabinecie spotykają się szefowie najważniejszych urzędów Stolicy Apostolskiej. W tym gronie omawiane są najistotniejsze problemy Kościoła, aktualne kwestie wymagające rozwiązania z zakresu nauki wiary, dyscypliny i nominacji na stanowiska biskupów na całym świecie. W gospodarstwie domowym Jana Pawła II kolacja odbywa się o godzinie Również tego posiłku Papież nie spożywa sam. Później wraz z najbliższymi współpracownikami ogląda wiadomości, najczęściej włoskie. Wraca jeszcze raz do gabinetu, gdzie załatwia osobistą korespondencję i przygotowuje przemówienia, które zamierza wygłosić w najbliższym czasie. Wieczorne modlitwy w kaplicy kończą roboczy dzień Ojca Świętego. W jego sypialni światło gaśnie zazwyczaj przed północą, czasem o godzinie ************************************************ Każdy dzień Jana Pawła II w Watykanie zaczyna się i kończy modlitwą w prywatnej kaplicy. Ojciec Święty spędza tu na rozmowie z Bogiem długie godziny. *********************************************** Podczas odbywającej się w każdą środę audiencji generalnej przebywający w Rzymie pielgrzymi mają okazję zobaczyć i wysłuchać Ojca Świętego. Dawniej Jan Paweł II wolno przemierzał Plac św. Piotra, rozmawiając ze zgromadzonymi i błogosławiąc ich. ************************************************* W ciągu roku Papież udziela kilkuset audiencji prywatnych, przyjmuje kardynałów i biskupów rezydujących w Rzymie oraz przybywających do Wiecznego Miasta, głowy państw, polityków, naukowców i wiele innych osób. Na zdjęciu spotkanie z biskupami z Litwy przybyłymi „ad limina apostolorum". ********************************************** Jan Paweł II podpisuje jedną ze swoich encyklik. Robi to zawsze złotym atramentem. ********************************************** Charakterystyczne elementy papieskiego stroju Pektorał - Ozdobny krzyż wykonany najczęściej ze złota zawieszony na szyi i przypięty na piersi. Czasami znajdują się w nim relikwie. Noszony od XII w. przez papieża oraz biskupów, kardynałów i opatów. Pierścień - oznacza więź biskupa z kierowanym przez niego Kościołem. W przypadku papieża oznacza jego więź z Kościołem powszechnym. Jest na nim wygrawerowany herb Ojca Świętego. Dla każdego papieża jest odlewany nowy pierścień ze złota uzyskanego ze stopienia pierścienia poprzedniego następcy św. Piotra. *************************************** Pastorał - długa laska, zakrzywiona u góry, oznaczająca pasterską władzę (używany także przez biskupów). Jan Paweł II używa pastorału w kształcie krzyża, wykonanego ze srebra. Paliusz - wąski, biały pas z sześcioma czarnymi krzyżykami, nakładany na ramiona i piersi podczas celebrowania przez papieża Mszy św. Jest wykonany z wełny owiec, poświęconych przez papieża we wspomnienie św. Agnieszki. Zajmują się tym siostry z rzymskiego klasztoru pw. św. Agnieszki. Używają go także kardynałowie.

Słowniczek pojęć Adwent – pierwszy okres nowego roku liturgicznego, czas radosnego oczekiwania na Boże narodzenie, trwa 4 niedziele Agenda – księga liturgiczna zawierająca teksy do sprawowania kultu poza eucharystycznego – modlitw, nabożeństw, błogosławieństw, poświęceń. Akolita – ministrant wykonujący czynności w czasie liturgii, potocznie akolita. Akolitki – lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża. Alba – długa, biała spodnia szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii), symbolizująca łaskę chrztu św. Ambona – miejsce do czytania Słowa Bożego oraz wygłaszania homilii. Ampułki – naczynia na wino i wodę w kształcie małych dzbanuszków używane w czasie Mszy świętej. Archidiecezja – jednostka terytorialna administracji kościelnej, na czele której stoi arcybiskup. Arcybiskup – tytuł biskupa stojącego na czele archidiecezji. Aspersja – liturgiczne pokropienie wiernych wodą święconą jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań. Baldachim – ozdobny daszek lub ozdobna osłona z materiału nad godnymi czci miejscami i osobami, przede wszystkim jako osłona niesiona nad Najświętszym Sakramentem. Beatyfikacja – (łac. beatus – szczęśliwy, zbawiony) uznanie za błogosławioną, osobę zmarłą w opinii świętości (poprzedzone procesem beatyfikacyjnym). Biret – nakrycie głowy duchownych katolickich. Biskup – zwierzchnik Kościoła lokalnego (diecezji), który przewodniczy wspólnocie wiernych mocą bezpośredniego apostolskiego pełnomocnictwa. Błogosławieństwo – życzenie uzyskania specjalnej przychylności Bożej dla jednostki, wspólnoty lub rzeczy przez odpowiednie słowa i towarzyszące im gesty sakralne, modlitwa nad rzeczą lub osobą w celu uproszenia pomocy od Boga. Brewiarz – księga do odprawiania modlitwy uświęcenia dnia (liturgii godzin) przez duchownych i świeckich. Bursa – sztywna torebka do zawieszenia na szyi, na naczynie z Komunią dla chorych. Celebrans – osoba przewodnicząca zgromadzeniu liturgicznemu (najczęściej kapłan). Ceremoniarz – osoba przygotowująca i koordynująca różne posługi oraz dbająca o spokojny, harmonijny przebieg uroczystości. Chleb ofiarny – ma postać białych hostii wypiekanych z ziarna pszenicy i wody. Chrzcielnica – miejsce przechowywania wody chrzcielnej. Ciemnica – miejsce w kościele gdzie przechowuje się Najświętszy Sakrament w noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. Inaczej nazywana ołtarzem adoracji. Cingulum – gruby sznur służący do przewiązania – naczynie, w którym przechowuje się Najświętszą Hostię do wystawienia w monstrancji. Cyborium – puszka (naczynie) do przechowywania Eucharystii pod postacią chleba. Czytanie –czytany podczas Mszy czy nabożeństwa fragmentu Pisma św. w ramach liturgii słowa. Dalmatyka – szata liturgiczna diakona, w odróżnieniu od ornatu nie opływa całego ciała, lecz jest spinana z boków i posiada rękawy. Dekanat – (deka – dziesięć) cześć diecezji obejmująca kilka lub kilkanaście (około dziesięciu) parafii. Nadzór nad nią stanowi jeden z proboszczów – dziekan. Diakon – (gr. diakonos – sługa) najniższy stopień święceń, będący etapem przygotowawczym do prezbiteratu – święceń kapłańskich. Diakon może czytać ewangelię, rozdawać komunię a także odprawiać nabożeństwa, nie może sprawować eucharystii i słuchać spowiedzi. Diecezja – podstawowa cześć administracyjna i formacyjna Kościoła, powierzona biskupowi i podległym mu prezbiterom, który jest za nią odpowiedzialny bezpośrednio przed papieżem. Droga krzyżowa – nabożeństwo odprawiane w czasie Wielkiego Postu. Będące pamiątką męki Chrystusa. Podzielona na 14 stacji pozwala się rozważać i odnosić do sytuacji z życia codziennego. Dzwonki ołtarzowe – zwracają uwagę wiernym na zmianę postawy liturgicznej, zwołują lud i wielbią swym dźwiękiem Boga. Epistoła – inna nazwa drugiego czytania we Mszy; zazwyczaj z listów apostolskich Nowego Testamentu. Eucharystia – uczta ofiarna Jezusa Chrystusa, która z Jego woli powtarzana jest codziennie przez chrześcijan całego świata na „Jego” pamiątkę. Obok chrztu jest to podstawowy sakrament w życiu Kościoła. Ewangelia – (gr. ewangelia: Dobra Nowina) w Piśmie Świętym oznacza głoszenie wieści o zbawieniu wiecznym. Kościół potwierdza dzisiaj autentyczność czterech Ewangelii: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana. Ewangeliarz – jest uroczystą, zdobioną, księgą liturgiczną zawierającą wyłącznie Ewangelie czytane podczas Mszy św. w porządku tygodniowym, niedzielnym i świątecznym. Formularz mszalny – zestaw tekstów liturgicznych, dobranych na konkretny dzień. Składa się na niego: kolekta, modlitwa nad darami, prefacja, modlitwa po Komunii, czasem uroczyste błogosławieństwo oraz antyfona na ofiarowanie. Gong – służy od akcentowania podniosłych momentów w liturgii – przemienienia chleba i wina w Ciało i Krew, a czasami także podczas wielkiej doksologii. Graduał – (łac. gradus – stopień) księga liturgiczna zawierająca śpiewy mszalne. Pozostałością po gradusie jest dzisiejszy psalm responsoryjny, który kiedyś był śpiewany ze stopni w prezbiterium (gradusów). Gromnica – świeca poświęcona w dzień Ofiarowania Pańskiego, stawiana przy konającym, a także ustawiana w okiennicach w czasie burzy – jest wyrazem wiary w Opatrzność, chroniącą nas przed niebezpieczeństwami. Grzech – świadome i dobrowolne przekroczenie Bożych przykazań. Odejście od Boga, zaprzeczenie wiary. Grzechy dzieli się na lekkie (powszednie) i ciężkie (śmiertelne). Istnieje także pojęcie grzechów wołających o pomstę do nieba. Habit – strój zakonny, składa się głównie z sukni przepasanej cingulum, kaptura będącego uzupełnieniem sukni, płaszcza narzucanego na habit. Często nosi się także szkaplerz, bądź medalion z wizerunkiem świętego założyciela. Homilia – jest to słowo kapłana skierowane do wiernych na tle usłyszanych czytań biblijnych. Homilię może wygłaszać także diakon, ale nigdy człowiek świecki. Hostia – opłatek przeznaczony do konsekracji i wystawienia publicznego. Humerał – cześć szaty liturgicznej. Biały materiał zawiązywany wokół szyi w celu przykrycia wystających spoza alby ubrań świeckich Hymn – uroczysta pieśń śpiewana na cześć Boga lub świętych. Infuła – jest to rodzaj itry, ale płaskiej, bez ozdób. Używa jej biskup w liturgii pogrzebowej. Insygnia – oznaka jakiejś władzy, święceń, urzędu. Np. insygnium władzy kapłańskiej jest stuła i ornat. Introit – pieśń na wejście we Mszy św. Tym określeniem nazywano także procesję wejścia lub antyfonę na wejście. Kadzielnica – czyli trybularz, używana od IV wieku w liturgii, składa się z czaszy i ruchomej kopułki podnoszonej na łańcuszkach. Kantor – wykonuje śpiewy podczas liturgii, psalmy, pieśni. Prowadzi wspólny śpiew. Kapa – długa sięgająca do stup zarzucana na ramiona i spięta na piersi szata liturgiczna. Używana podczas procesji i nabożeństw. Bogato zdobiona. Kardynał – najwyższa godność w Kościele po papieżu, których to wybiera według własnego uznania. Kardynałowi przysługują czerwona sutanna oraz piuska, tytularny kościół w Rzymie, prawo do uczestniczenia w konklawe oraz tytuł eminencji. Kardynałowie tworzą kolegium kardynałów. Kazanie – część liturgii słowa w której duchowny, kaznodzieja objaśnia naucza lud zgodnie z zasadami magisterium Kościoła. Kielich mszalny - należy do najgodniejszych naczyń liturgicznych, używany do Mszy świętej w nim spoczywa postać eucharystyczna Krwi Pańskiej. Kleryk – (alumn) mężczyzna przygotowujący się do przyjęcia święceń. Kolekta – część zmienna Mszy św., modlitwa przed pierwszym czytaniem; zbiera niejako prośby wszystkich wiernych. Koloratka – prosty, biały kołnierz zapinany z tyłu, noszony przez duchownych. Komża – szata liturgiczna, ma tę samą symbolikę co alba jest jednak znacznie krótsza – ze względów praktycznych; od IX wieku strój ministranta. Przez kapłana używana najczęściej do sprawowania czynności poza liturgicznych. Koncelebra – wspólne sprawowanie liturgii (głownie Mszy św.) przez więcej niż jednego kapłana (tj. biskupa lub prezbitera). Koncelebra w toku dziejów zanikła, ale została przywrócona na Soborze Watykańskim II. Konfesjonał – miejsce w kościele przeznaczone do prywatnej spowiedzi. Przypomina drewniany domek wyposażony w siedzenie dla kapłana – reprezentującego Chrystusa oraz klęcznik dla penitenta. Powinien, co niestety rzadko się zdarza, dawać poczucie dyskrecji penitentowi. Konklawe – nadzwyczajne zebranie się kolegium kardynałów po śmierci papieża, w celu wyboru nowego. Konklawe odbywa się w atmosferze całkowitego odseparowania od świata zewnętrznego w momencie wypowiedzenia przez kardynała kamerlinga, bądź papieskiego ceremoniarza słów „extra omnes” – „nikt więcej”, aż do ogłoszenia z loggii Bazyliki św. Piotra imienia nowego papieża. Korporał – to składany obrus, najczęściej o wymiarach 30×30 cm. Symbolizuje całun w którym złożono ciało zbawiciele do grobu. Dlatego do dziś, wyłącznie na nim, składa się konsekrowane chleb i wino podczas Mszy św. i Najświętszy Sakrament podczas nabożeństw. Kredens – miejsce składania przed Mszą paramentów liturgicznych, a także miejsce puryfikacji kielicha i pateny poza ołtarzem. Kropidło – służy do obrzędu pokropienia wiernych oraz przedmiotów wodą święconą. Najpopularniejsze kropidła zakończone włosiem są nieodłącznym elementem kociołka z wodą. Używa się także kropideł zakręcanych, które zawierają w trzonie zbiorniczek z wodą. Szczególnie użyteczne podczas kolęd. Kropielnica – jest zbiornikiem na wodę święconą, umieszczanym najczęściej w przedsionku kościoła. Wierni wchodząc co świątyni maczają palce w wodzie i czynią znak krzyża, co przypomina przyjęty chrzest i przynależność do wspólnoty Kościoła. To także kociołek z wodą święconą, w którym zanurza się kropidło podczas poświęceń. Krucyferariusz – ministrant niosący krzyż. Krucyfiks – krzyż z wizerunkiem ukrzyżowanego Chrystusa. Krzyżmo – święty olej, poświęcany w Wielki Czwartek przez biskupa na specjalnej rannej Mszy św. Krzyżmo używane jest podczas sakramentu chrztu, bierzmowania, święceń kapłańskich oraz namaszczenia chorych. Oleje symbolizują specjalne łaski siły i wytrwałości spływające na otrzymującego je. Kustodia –jest to mała puszka, w niej przechowuje się Najświętszą Hostię przeznaczoną do wystawienia w monstrancji. Laetare – niedziela radości, IV Niedziela Wielkiego Postu w roku liturgicznym. W tym dniu kapłan może przywdziać różowe szaty liturgiczne. Lampion – ozdobna świeca, pochodnia otoczona kloszem. Używany podczas rorat w okresie Adwentu. Symbolizuje naszą gotowość na przyjście Oblubieńca; Chrystusa. Lavabo – obmycie rąk wykonywane podczas ofiarowania. Tradycją sięga obrzędów żydowskich. Podczas lavabo kapłan wypowiada: „Obmyj mnie Panie z mojej winy i oczyść z grzechu mojego.” Lawaterz – naczynie liturgiczne służące do obmycia rąk podczas ofiarowania. Składa się z dzbanuszka na wodę i tacki. Lekcjonarz - księga zawierająca czytania biblijne na poszczególne dni roku. Lektor - w zgromadzeniu liturgicznym czyta Słowo Boże i inne teksty w czasie liturgii i nabożeństw. Lekcjonarz – księga liturgiczna, zawierająca czytania biblijne na poszczególne dni w roku, a także psalmy responsoryjne. Litania – modlitwa błagalna, w której wierni wierni odpowiadają na poszczególne wezwania powtarzając określony zwrot. Jeszcze w XVI w. funkcjonowało ponad osiemdziesiąt litanii. Obecnie, do odmawiania publicznego zatwierdzonych jest sześć. Liturgia – jest to popularne określenie Mszy Świętej. Liturgia jest pojęciem szerszym i obejmuje: sakramenty i sakramentalia, rok liturgiczny, liturgię godzin (modlitwa brewiarzowa), oraz muzykę i sztukę sakralną. Luna – naczynie liturgiczne służące do umieszczenia i przechowywania hostii w kustodii. Najczęściej pozłacana, można także w niej wystawiać Najświętszy Sakrament. Ma kształt półksiężyca. Łódka – nawikula, naczynie liturgiczne służące do przechowywania kadzidła. Manipularz – szata liturgiczna, przypominająca stułę, zawiązywana w liturgii przedsoborowej na lewej ręce kapłana. Symbolizowała przyjęte święcenia oraz kajdany na rękach Chrystusa. Medalik – okrągły, bądź owalny krążek wykonany z metalu, srebra bądź złota, zdobiony wizerunkiem Jezusa, Maryi bądź świętych pańskich. Melchizedek – parament liturgiczny, część monstrancji. To złocona podstawka, która bezpośrednio przylega do hostii, umożliwia przenoszenie i wystawienie Ciała Pańskiego w pionowej pozycji (inaczej nazywana luna). Ministrant – członek ludu Bożego, który w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełnia posługę pomocniczą w sposób określony przepisami Kościoła. Mirra – wonna żywica, kadzidło, spalane na węglach w trybularzu. Spalana symbolizuje modlitwę ludu wznoszącą się do Boga. Misterium – inscenizacja, przedstawienie biblijnych prawd i wydarzeń, oraz scen z życia świętych. Mitra – uroczyste nakrycie głowy biskupa i infułata. Składa się z dwóch elementów bogato zdobionego, usztywnionego materiału. Monstrancja – bogato zdobione naczynie liturgiczne, w którym umieszcza się Hostię celem adoracji lub procesji. Mszał rzymski – księga dla celebransa, zawierająca modlitwy mszalne na wszystkie dni roku liturgicznego. Mszał – jednia z najważniejszych ksiąg liturgicznych w Kościele Katolickim, zawierająca teksy sprawowania Mszy św. Mucet – wierzchnia szata chórowa członków kapituł katedralnych w kolorze purpurowym bądź czarnym. Nawikulariusz – funkcja liturgiczna, polegająca na niesieniu łódki (nawikuli) z kadzidłem, toruje drogę turyferariuszowi. Neoprezbiter – określenie przyjęte dla nowo wyświęconego kapłana. Ołtarz – miejsce szczególnej czci, miejsce składania Najświętszej Ofiary czyli Mszy świętej. Ornat – wierzchnia, bogato zdobiona szata liturgiczna, zastrzeżona dla prezbiterów i biskupów. Używana podczas sprawowania Mszy św. w kolorze dnia. Paliusz – wełniany pas, odpowiednio zszyty, zakładany na barki opadający na tułów. Symbol władzy arcybiskupiej oraz znak łączności z Papieżem. Palka – usztywniony kawałek materiału nakładany na kielich, by do jego zawartości nie dostało się nic – świeca symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa. Poświęcona i zapalona w Wielką Sobotę płonie przez cały Okres Wielkanocny, także na początku i końcu ludzkiego życia – podczas chrztu i pogrzebu. Pastorał – laska pasterska, oznaka godności biskupiej i starożytny symbol jego władzy, używany podczas uroczystych liturgii. Patena – naczynie liturgiczne, na którym składanie jest ciało pańskie, na korporale, a także tacka używana przy rozdzielaniu Komunii św. w celu uniknięcia profanacji. Patena - pokryty szlachetnym metalem "talerzyk", służy do składania na niej hostii. Pektorał – ozdobny krzyż z relikwiami, noszony na łańcuchu przez dostojników Kościoła. Pierścień biskupi – oznaka (insygnium) władzy biskupiej. Przyjmowany przez biskupa w chwili święceń jest przez niego noszony stale na znak „poślubienia” swojej diecezji. Piuska – nakrycie głowy osób konsekrowanych zakrywające tonsurę. Dawniej noszone przez wszystkich duchownych, obecnie przez niektórych zakonników i osoby z wyższymi święceniami. Prefacja – zmienna cześć Wielkiej Modlitwy Eucharystycznej. Następuje po modlitwie nad darami a kończy ją śpiew Sanctus. Uwzględnia przeżywane tajemnice dnia. Najczęściej jest śpiewana przez kapłana a capella. Prezbiterium – architektoniczna cześć kościoła, w którym znajduje się ołtarz oraz gdzie przebywa kapłan i asysta liturgiczna podczas sprawowania Mszy świętej. Procesja – liturgiczna, bądź pozaliturgiczna postawa wiernych, przez którą wyraża się charakter ludu bożego zdążającego do niebieskiej ojczyzny. Przeistoczenie – transsubstancjacja (przemiana, zmiana substancji, istoty, przy zachowaniu postaci) chleba w Ciało i wina w Krew Pańską, które ma miejsce w czasie Eucharystii. Psalm – w liturgii jest to fragment z Pisma Świętego pomiędzy czytaniami. Psałterz – księga psalmów, jedna z ksiąg kanonicznych Starego Testamentu. Pulpit – w swojej obecnej formie nazywany także amboną. Miejsce czytania Słowa Bożego. Puryfikacja – obmycie naczyń liturgicznych, w których spoczywały postacie eucharystyczne z pozostałości po nich (kropli Krwi Pańskiej i okruchów Ciała) i wytarcie ich bielizną kielichową (puryfikaterzem). Puryfikaterz – bawełniany ręczniczek służący do osuszania naczyń liturgicznych po usunięciu z nich Ciała i Krwi Pańskiej. Puszka – także cyborium, duży kielich, bądź mniejsze naczynie przeznaczone do przechowywania konsekrowanego chleba. Pyxis – mała puszka do przechowywania komunikantów w bursie. Relikwiarz – naczynie liturgiczne służące do przechowywania, adorowania oraz oddawania czci relikwiom. Relikwie – pozostałości szczątków, a także przedmiotów bezpośrednio związanych z życiem świętych. Roraty – śpiew na wejście Mszy św. wotywnej o Matce Bożej w Adwencie. Nazwa zwyczajowa Mszy św. adwentowej, podczas której świątynia jest pogrążona w ciemnościach, a światło zapalane jest podczas śpiewu „Gloria”. Przygotowuje do czasu narodzenia się Chrystusa. Rubryka – napomnienia, objaśnienia i zasady sprawowania obrzędów liturgicznych, znajdujące się obok tekstów wypowiadanych na głos w księgach liturgicznych. Nazwa pochodzi od koloru, w jakim się je zapisuje (na czerwono). Rubryk nigdy nie czyta się na głos. Sanctus – śpiew „Święty, Święty, Święty”. Wykonywany w liturgii po prefacji, przed epiklezą. Sedillia – miejsce siedzące w pobliżu Ołtarza przeznaczone dla celebransa,kapłanów koncelebrujących oraz służby liturgicznej. Stalle – drewniane lub kamienne, zazwyczaj bardzo ozdobne ławy, siedzenia przeznaczone dla kanoników, kapituł i mnichów, ustawione po obu stronach prezbiterium. Stuła – długi pas materiału, przewieszony przez kapłana przez szyję. Symbol urzędu kapłańskiego. Kolor stuły zależy od koloru liturgicznego dnia, bądź rodzaju udzielanego sakramentu. Diakon nosi stułę przełożoną przez ramię, spiętą u dołu. Sukcesja Apostolska – akt, dokonuje się poprzez nałożenie rąk na nowo wyświęconego biskupa, gest ten w swojej ciągłości sięga nałożenia rąk Apostołów na swoich następców, w tym św. Pawła ten z kolei na pierwszych biskupów: Tymoteusza, Tytusa i Sylwana. Sutanna – szata nie liturgiczna noszona przez osoby duchowne. Kolory sutanny odpowiadają pozycji zajmowanej w hierarchii: czarna – klerycy, diakoni, prezbiterzy; fioletowa – biskupi, okazyjnie noszona przez prałatów; czerwona – kardynałowie, biała – papież. W krajach afrykańskich i na misjach dopuszczalna jest również biała sutanna. Szafarz – osoba upoważniona, do udzielania sakramentów świętych, za wyjątkiem sakramentu kapłaństwa wszystkie może udzielać prezbiter. Diakon może udzielać chrztu, komunii świętej, a także udzielić sakramentu małżeństwa. Szkaplerz – szata złożona z dwóch płatów sukna, będąca częścią habitu zakonnego, jego zadaniem była dodatkowa ochrona stroju zakonnika, podczas pracy. Także symbol szczególnej opieki Matki Bożej, jako dwie ikony zszyte sznurkiem, które spoczywają na piersiach i – paląca się świeca jest znakiem obecności Chrystusa, jest znakiem radości, nadziei, miłości i ofiary. Tabernakulum – miejsca przechowywania Najświętszego Sakramentu oraz hostii. Wykonane najczęściej z metalu, ma chronić przed profanacją ciała pańskiego. Tiara – papieska korona, triregnum, składająca się z trzech diademów, koron. Wysadzana drogimi kamieniami i złotem. Symbolizuje wszelką zwierzchność papieża nad władzą świecką. Triduum – łac. trzy dni, obchody trwające trzy dni. W Kościele jedynym Triduum pozostało Święte Triduum Paschalne – okres, w którym świętujemy i upamiętniamy tajemnicę paschalną: mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Obejmuje Wielki czwartek, Wielki Piątek oraz Wigilię Paschalną (Wielkanoc), stanowiąc jeden wielki obchód. Trybularz – kadzielnica, naczynie liturgicznie, w którym spalane jest kadzidło podczas Mszy i nabożeństw. Trybunał Pokuty – sąd kościelny. Turyferariusz – ministrant kadzidła, odpowiedzialny za utrzymanie w należytym stanie trybularza oraz pomoc w okadzaniu podczas Mszy i nabożeństw. Waskulum – naczynie liturgiczne z wodą umieszczane przy tabernakulum, w celu obmycia palców po komunikowaniu. Welon - okrycie wierzchnie celebransa podczas udzielania błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Wiatyk – pokarm duchowy, komunia; przyjmowany przez konającego jako pokarm na drogę do wieczności. Wieczna Lampka – lampion, święcący się nieustannie w pobliżu tabernakulum symbol obecności Jezusa w tabernakulum. Gaśnie w Wielki Piątek. Wielkanoc – najstarsze i największe święto chrześcijańskie, obchodzone w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa i ostatecznego pokonania śmierci Wielki Post – okres w Kościele Katolickim trwający od Środy Popielcowej do wieczora Wielkiego Czwartku. Pamiątka czterdziestodniowego postu Chrystusa. Czas umartwienia, refleksji i przygotowania do obchodów Triduum Paschalnego. Wielki Tydzień – ostatnie dni Wielkiego Postu od Niedzieli Palmowej do Wielkiego Czwartku, a także Triddum do Niedzieli Zmartwychwstania. Wigilia – czuwanie; zasadniczo nabożeństwo odprawiane w dni poprzedzające ważniejsze święta i uroczystości kościelne. Wikariusz – kapłan pomocniczy proboszcza, bądź biskupa. Wino mszalne – sporządzane z winogron, bez żadnych dodatków chemicznych: może być zarówno białe jak i czerwone. W momencie konsekracji przemienia się w Krew Pańską. Woda Święcona – znak duchowego oczyszczenia i odrodzenia w chrzcie świętym. Zacheuszki – świeczniki, które ustawiane są w miejscach, gdzie podczas konsekracji kościoła mury zostały namaszczone krzyżmem świętym. Zakrystia – miejsce przechowywania paramentów liturgicznych, ksiąg i innych elementów potrzebnych do przygotowania liturgii. Niegdyś przechowywano tam Najświętszy Sakrament – sakrarium – stąd wzięła się nazwa. Pomieszczenie to jest połączone z budynkiem prezbiterium. Zakrystian – inaczej kościelny: osoba opiekująca się zakrystią – przygotowuje liturgię pod względem technicznym: księgi, szaty, paramenty.

św. Stanisław B. M. Wszechmogący Boże, święty Stanisław, Biskup, nieustannie broniąc Twojej chwały padł pod ciosami prześladowców, spraw, abyśmy za jego wstawiennictwem aż do śmierci trwali w nienaruszonej wierze. Przez Chrystusa, Pana naszego. Katedra na Wawelu Bazylika Szczepanów Zabytki Powiśla Aktualnie online Gości online: 1 Użytkowników online: 0 Łącznie użytkowników: 3 Najnowszy użytkownik: ks Krzysztof Lichota Powitanie OBRAZ ZNAJDUJE SIĘ W NASZYM KOŚCIELE(PO PRZEPROWADZONEJ KONSERWACJI) OD 30 LIPCA 2013. SANKTUARIUM ŚW. STANISŁAWA B. parafia w Diecezji Lubelskiej Kazimierz Dolny oraz wybrane zespoły zabytkowe Powiśla Oficjalna strona szlaku turystycznego projektu - Kazimierz Dolny oraz wybrane zabytki Powiśla... Piotrawin jest na szlaku do stronyOdbywała się kontrola trwałości projektu ”Kazimierz Dolny oraz wybrane zespoły zabytkowe Powiśla - renowacja, ochrona dziedzictwa”. Zespół kontrolujący w uwagach zwraca uwagę na dokumentację rezultatów potwierdzających osiągane wskaźniki zakładane w umowie o dofinansowanie. Promocja projektu o charakterze ponadlokalnym. Prosimy o wejścia na projekt „Sakralnym Szlakiem Powiśla - Kazimierz Dolny”. Aby wejście było zaliczone należy przeglądać przez 15 minut. Słowniczek Ministranta SZATY I STROJE Ornat - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna używana przez kapłana, zasadniczo do sprawowania Mszy św. Welon (tuwialnia) - Chusta do zasłaniania; wyraz czci, przede wszystkim jako welon naramienny używany przez błogosławiącego monstrancją. Alba - długa, biała szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii), symbolizująca łaskę chrztu św. Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie szarfy używany przez duchownych jako znak władzy kapłańskiej; najważniejszy spośród szat liturgicznych. Cingulum - (pasek, sznur) Cingulum przepasuje się albę. Zwykle białe, choć może być w kolorze dnia. Infuła (mitra) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Kapa - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna w kształcie półkolistego płaszcza zapinanego na piersiach klamrą. Używana przy procesjach, sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów z wyjątkiem Mszy św. Palka - Kwadratowy, usztywniany kawałek płótna, służący do nakrycia kielicha mszalnego w celu uchronienia Najświętszej Krwi przed zabrudzeniem. Humerał - Spodnia, płócienna szata liturgiczna w kształcie prostokątnej chusty zaopatrzonej w sznurki, nakładana na ramiona pod albę. Paramenty - Szaty liturgiczne; oficjalny strój osób pełniących różne funkcje w liturgii, a także bielizna kielichowa (korporał, puryfikaterz, palka) i ołtarzowa (obrus). Biret - Nakrycie głowy katolickich duchownych w kształcie czterokątnej, sztywnej czapeczki z trzema lub czterema rogami i pomponem. Pastorał (baculus) - Długa, ozdobna laska, będąca oznaką władzy pasterskiej. Biskupi i opaci używają pastorału zakończonego spiralą, papież zaś, zwieńczonego krzyżem. Sutanna - Strój duchownych; długa, sięgająca do kostek suknia z niskim, stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guzików. Kapłani noszą sutanny czarne, biskupi fioletowe, kardynałowi purpurowe. Nadto niektórzy kapłani (kanonicy, prałaci) mają przywilej noszenia sutanny fioletowej, bądź z fioletowymi dodatkami (pas, mucet). Piuska - Okrągła, niewielka czapeczka, dla papieża w kolorze białym, kardynałów purpurowym, biskupów fioletowym i opatów w kolorze habitu. Mitra (infuła) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Pierścień biskupi Znak więzi między biskupem a zarządzanym przez niego Kościołem lokalnym, np. diecezją. Paliusz - Biała, wełniana taśma ozdobiona sześcioma krzyżykami z czarnego materiału, mającą formę naszyjnika o dwu zakończeniach. Noszą go: papież, patriarchowie, prymasi i metropolici. Puryfikaterz - Mały, biały, złożony na trzy części prostokątny kawałek płótna lnianego bądź konopnego, służący do puryfikacji, czyli do wycierania naczyń liturgicznych i palców celebransa. Habit - Ubiór noszony przez zakonników i zakonnice chrześcijańskie. Komża - Sięgająca najdalej do kolan, niekiedy ozdobiona, biała, płócienna szata używana podczas wykonywania czynności liturgicznych. Powstała ze skrócenia alby, dla większej wygody. Rokieta - Rodzaj komży o wąskich rękawach, podbitej najczęściej fioletową tkaniną, noszonej przez prałatów i kanoników jako strój chórowy lub na uroczystościach. Pektorał - Ozdobny krzyż noszony na piersiach przez biskupów. Mucet - Pelerynka sięgająca do łokci, z przodu najczęściej zapinana na guziczki, będąca oznaką władzy, noszona przez papieża, kardynałów, biskupów a także duchownych, którzy otrzymali taki przywilej (kanonicy niektórych kapituł). Velum (welon) - Nakrycie na kielich w kształcie prostokątnego i ozdobionego kawałka materiału w kolorze dnia. Pontyfikalia - Oznaki godności biskupiej, noszone podczas uroczystych liturgii: mitra, pastorał, piuska, pektorał oraz pierścień. Dystynktorium - Wzorowany na krzyżu biskupim ozdobny, metalowy emblemat w kształcie krzyża lub medalionu używany przez kanoników do uroczystego lub chórowego stroju. Szkaplerz - Szeroki pas materiału z przodu i z tyłu, zakładany na habit, oznaka czci dla Matki Bożej. Może też występować w postaci skórzanego medalika szkaplerznego noszonego również przez świeckich pod ubraniem. Dalmatyka - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna diakona podobna do ornatu, ale posiadająca rozcięte rękawy NACZYNIA I SPRZĘT Akolitki - lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża. Kielich - Naczynie liturgiczne wykonane ze szlachetnych metali, często bogato zdobione, używane podczas Mszy św. do konsekracji wina. Składa się z czary (wewnątrz pozłacanej lub posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu. Kropidło - Pęczek szczeciny osadzony na trzonku lub gąbka w perforowanym pojemniczku; służy do kropienia wodą święconą. Patena - Naczynie na hostię w kształcie niewielkiego talerzyka lub głębszego naczynia. Wykonane jest ze szlachetnego metalu, często ozdobione. Sygnaturka - Dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią liturgia. Puszka (Cyborium) - Zdobione naczynie w kształcie kielicha zaopatrzonego w przykrywkę, służące do przechowywania Najświętszego Sakramentu i rozdzielania Go wiernym. Gong - Sprzęt składający się z dźwięczącej przy uderzeniu tarczy lub kilku tarcz oraz pałeczki. Używany jest głównie podczas Przeistoczenia. Lawaterz - Naczynie z wodą służące do dokonywania rytualnych obmyć. Baldachim - Ozdobna tkanina rozpięta na czterech drążkach lub daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz), osobami (tron biskupi), a przede wszystkim niesiony podczas procesji nad kapłanem niosącym Najświętszy Sakrament. Ampułki - Szklane, rzadziej metalowe, małe naczyńka na wodę i wino potrzebne do sprawowania Mszy św., zwykle stojące na kredencji. Bursa - Ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych. Monstrancja - Ozdobne, drogocenne naczynie liturgiczne, w którym wystawia się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji lub na procesję eucharystyczną. Chrzcielnica - Zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w świątyni, w prezbiterium lub oddzielnej kaplicy, służący do udzielania chrztu. Melchizedek (lunula) - Rozwierany uchwyt w kształcie księżyca do przytrzymywania Hostii w kustodii i monstrancji. Dzwonki - Dzwonki służące do informowania wiernych podczas sprawowania liturgii, kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na Przeistoczenie. Kustodia - Niewielkie, najczęściej przeszklone naczynie, w którym przechowywana jest Hostia przeznaczona do wystawienia w monstrancji. Konfesjonał - (słuchalnica) Drewniany mebel, składający się z krzesła dla spowiednika i klęcznika dla penitenta, często oddzielonych od siebie kratką, przy którym sprawuje się sakrament pokuty. Łódka (navicula) - Naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego kształtu, zaopatrzone w łyżeczkę do nasypywania kadzidła do trybularza. Korporał - Kwadratowy kawałek lnianego, białego płótna, składany na dziewięć części, na którym stawia się naczynia z Najświętszymi Postaciami, w celu uchronienia przed upadkiem świętych partykuł. Kadzielnica (trybularz) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną pokrywką, w którym spala się kadzidło. Kredencja (kredensja, abakus) - Stolik znajdujący się zwykle w prezbiterium, na którym umieszcza się naczynia używane podczas Mszy św. (kielich, ampułki), oraz na którym można dokonywać puryfikacji. Pulpit - Drewniana, metalowa lub plastikowa podstawka do mszału stawiana na ołtarzu. Trybularz (kadzielnica) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną przykrywką, w którym spala się kadzidło. Relikwiarz - Drogocenny, zdobiony “pojemnik”, w którym przechowuje się relikwie świętych w celu wystawienia wiernym dla okazania przez nich czci. Kształty relikwiarzy mogą być różne, w zależności od rodzaju relikwii. Kołatka (grzechotka) - Drewniany przyrząd składający się z młoteczka, podstawki i rączki, używany zamiast dzwonków i gongu od Wielkiego Czwartku do Wigilii Paschalnej. Kociołek - Naczynie z uchwytem na wodę święconą używaną do poświęceń i aspersji. Wraz z kociołkiem używa się kropidła. Vasculum - Małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk kapłana. MIEJSCA Absyda - Półkoliście zakończone prezbiterium kościoła, w którym znajduje się ołtarz i miejsce dla kapłana. Ambona (kazalnica) - Wyeksponowane miejsce do czytań biblijnych, psalmu responsoryjnego, wygłaszania homilii czy intencji modlitwy wiernych; stół Słowa Bożego. Katedra - Główny kościół diecezjalny pozostający pod zwierzchnictwem biskupa (matka wszystkich kościołów w diecezji, w którym odbywają się największe uroczystości diecezjalne i sprawowana jest Eucharystia pod przewodnictwem biskupa) lub miejsce przewodniczenia liturgii przez biskupa, na której ustawiony jest tron. Ołtarz - Centralne miejsce świątyni i ośrodek każdej liturgii. Jest to stół, najczęściej kamienny, na trwałe przymocowany do podłoża, na którym sprawuje się Mszę św. Składa się z mensy ołtarzowej i bazy. Kaplica - Mały kościółek w miejscach oddalonych od kościoła parafialnego lub część świątyni z własnym ołtarzem, bądź też pomieszczenie w jakimś budynku, np. kaplice szpitalne. Apsyda (absyda, transept)) - Wnęka w czołowej ścianie świątyni, najczęściej półkolista, miejsce na tron, miejsce przewodniczenia, sedilie. Miejsce przewodniczenia Umieszczone zazwyczaj na podwyższeniu siedzenie dla celebransa, zwrócone zawsze przodem do ludu, z reguły u szczytu apsydy lub prezbiterium. Baptysterium - Budowla kościelna, kaplica do udzielania chrztu, niegdyś wraz z sakramentem bierzmowania. Świątynia (kościół, dom Boży) Budynek kościelny, stanowiący ośrodek życia liturgicznego i duchowego, np.: parafii, służący do celebracji liturgicznych z udziałem wiernych. Bazylika - W sensie architektonicznym wielo-nawowy kościół, którego nawa główna jest wyższa od naw bocznych, często z apsydą. W sensie liturgicznym tytuł honorowy nadawany świątyniom ze względu na ich szczególne znaczenie. Prezbiterium - Część kościoła, w której znajduje się ołtarz, ambona, miejsce przewodniczenia, wyodrębnione z pozostałego wnętrza kościoła podwyższeniem (dla lepszej widoczności), lub nawet oddzielone balustradą komunijną. Cmentarz - Miejsce grzebania zmarłych znajdujące się przy kościele lub w oddaleniu, ale z własną kaplicą cmentarną. Nawa - Przestrzeń wewnątrz kościoła, przeznaczona dla wiernych i niekiedy podzielona rzędami kolumn lub filarów na nawę środkową i nawy boczne. Katakumby - Podziemne cmentarze wczesnochrześcijańskie; wielokondygnacyjne korytarze, najczęściej kute w skale, zakończone kryptami. Trumny umieszczano w niszach lub ścianach katakumb. Krypta - Podziemie kościoła przeznaczone do celów liturgicznych, a więc mieszczące kaplicę, albo służące za miejsce pochówku zmarłych. Zakrystia - Pomieszczenie w kościele, w którym przechowuje się wszystko, co jest potrzebne do sprawowania liturgii i nabożeństw. Zakrystia służy również do przygotowania się celebransa i asysty. Stalle - Ozdobne ławy znajdujące się w prezbiterium (chórze) kościołów katedralnych, kolegiackich i klasztornych, przeznaczona dla kanoników i zakonników. Kolegiata - Kościół, przy którym niegdyś lub obecnie istnieje kapituła. Tabernakulum - Drogocenna, ozdobiona i zamykana szafka służąca do przechowywania Najświętszego Sakramentu. Klasztor - Miejsce zamieszkania przebywania zakonników lub zakonnic, często ogół pomieszczeń mieszkalnych z kościołem i budynkami gospodarczymi. Sanktuarium - Zwykle świątynia o szczególnym znaczeniu kultowym, np.: sanktuarium Matki Bożej na Jasnej Górze. Tron - Miejsce w kościele przeznaczone dla biskupa, składające się z ozdobnego krzesła, nad którym umieszczony jest herb biskupi i baldachim. Sedilie - Znajdujące się w prezbiterium siedzenie dla kapłana przewodniczącego celebrze (miejsce przewodniczenia) i dla usługujących (asysta, ministranci). Konkatedra (współkatedra, prokatedra) - Jeden spośród kościołów w diecezji zastępujący katedrę, czyli kościół będący pod zwierzchnictwem biskupa. Kropielnica - Kamienne lub metalowe naczynie na wodę święconą umieszczone w przedsionku kościoła. Przeżegnanie się wodą święconą jest symbolem duchowego oczyszczenia. KSIĘGI Mszał - Księga liturgiczna zawierająca wszystkie teksty zmienne i stałe oraz przepisy potrzebne do odprawiania Mszy św. Pontyfikał - Księga liturgiczna zawierająca modlitwy i sposób sprawowania sakramentów, poświęceń i błogosławieństw oraz innych czynności liturgicznych przez biskupa. Lekcjonarz - Księga zawierająca tzw. lekcje, czyli fragmenty ze Starego i Nowego Testamentu czytane lub śpiewane, przewidziane na wszystkie dni roku liturgicznego. Rytuał - Księga liturgiczna zawierająca teksty i wskazówki, jak kapłan powinien sprawować poszczególne sakramenty i sakramentalia, jakie, odmawiać modlitwy podczas procesji i błogosławieństw. Agenda - Zbiór przepisów i formuł modlitw dotyczących sprawowania sakramentów i - Ozdobna księga liturgiczna zawierająca tekst Ewangelii używana podczas uroczystych celebracji liturgicznych. Benedykcjonał - Księga liturgiczna zawierająca teksty błogosławieństw i poświęceń osób, rzeczy i miejsc. Psałterz - Część księgi Liturgii godzin zawierająca psalmy, podzielona na różne dni i pory dnia, w układzie czterotygodniowym. Brewiarz (Liturgia godzin)- Księga zawierająca teksty modlitw na różne pory dnia, do odmawiania których zobowiązani są duchowni. Ceremoniał - Księga zawierająca przepisy i formy uroczystego sprawowania liturgii. Kancjonał - Śpiewnik zaopatrzony w zapis nutowy zawierający teksty śpiewów wykonywanych w czasie nabożeństw i czynności liturgicznych. Chorał - Zbiór melodii powstałych w Kościele rzymskokatolickim w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, np. chorał gregoriański. Graduał - Oficjalna księga do użytku liturgicznego zawierająca melodie chorałowe do stałych i zmiennych części Mszy św. Rubrycela (kalendarz liturgiczny, dyrektorium) - Ujęte w formie kalendarza wskazówki i przepisy odnoszące się do odprawiania Mszy św., Liturgii godzin i innych nabożeństw. SYMBOLE I ZNAKI Adoracja - oddanie czci, uwielbienie, uniżenie się przed Bogiem, hołd oddawany Bogu. Absolucja - (rozgrzeszenie) - udzielane przez kapłana w sakramencie pokuty odpuszczenie grzechów. Chleb - W liturgii używany jest niekwaszony chleb przyrządzany z mąki pszennej. Symbol życia, pożywienia, “chleba z nieba”. W Eucharystii Chleb staje się Ciałem Chrystusa. Kolory liturgiczne - Wyrażają charakter danego dnia, święta czy innego obchodu liturgicznego. Do kolorów liturgicznych zaliczamy: biały, czerwony, zielony, fioletowy, różowy i czarny. Złożenie rąk - Gest modlitewny wyrażający wzniesienie modlitwy do Boga, gest poddaństwa oraz nie zajmowania się niczym innym wobec Boga. Cisza (milczenie) - Czas w liturgii, podczas którego człowiek kontempluje to, co ujrzał i usłyszał. Postawa siedząca - Postawa ta związana jest w liturgii z wewnętrznym odprężeniem dla słuchania i rozważania słowa Bożego. Jest też postawą godności i władzy, którą zazwyczaj sprawowano na siedząco. Postawa stojąca - Zasadnicza postawa człowieka wolnego wyrażająca cześć i szacunek, gotowość służenia, słuchania i wypełniania Bożych nakazów. Jest to również postawa paschalna wyrażająca radość ze zmartwychwstania i czujnego oczekiwania na powtórne przyjście Chrystusa. Postawa klęcząca - Postawa wyrażająca pokorne uwielbienie, uniżenie się, oddanie najwyższej czci, uznania ograniczoności i zależności. Ma również charakter adoracyjny i pokutny. Dziękczynienie - Każda liturgia jest składaniem Bogu dziękczynienia, szczególnie Msza św., pod której koniec, po przyjęciu Komunii świętej, składamy dziękczynienie, czyli trwamy przez chwilę w ciszy i na modlitwie. Wino - Istotny składnik Eucharystii, symbolizujący doskonałą naturę Boską. Nadto wino jest symbolem radości życia i obfitości duchowych darów. Bicie się w piersi - Wyraz samo obwinienia się, uznania swej niegodziwości, słabości i grzeszności wobec Boga i wspólnoty. Rozkładanie rąk - Gest modlitewny uznający bezradność wobec Boga, znak podniesienia ducha ku Bogu. Również postawa uwielbienia, wychwalania, prośby o dary łaski i błogosławieństwa. Credo - Wyznanie wiary; dłuższa wersja to Apostolskie Wyznanie Wiary (podczas Mszy św.), a krótsza to Skład Apostolski. Woda - Dolewana do wina podczas przygotowania darów oznacza grzeszną naturę ludzką. Poza tym oznacza życie, źródło płodności i oczyszczenia, np.: podczas chrztu, aspersji. INRI - Skrót napisu: “Jezus Nazareński, Król Żydowski”; napis umieszczony w trzech językach (aramejskim, greckim i łacińskim) na krzyżu przez Piłata, jako obwieszczenie winy Skazanego. Insygnia - Oznaki godności i władzy kościelnej, np.: dla biskupa mitra i pastorał. Znak krzyża - Krzyż dla chrześcijan jest znakiem odkupienia. Uczynienie znaku krzyża oznacza wezwanie jego wyzwalającej mocy. Nade wszystko znak krzyża jest najkrótszym wyznaniem wiary w Trójcę św. i w odkupienie przez Chrystusa. Skłony - (pokłon, ukłon) Postawa wyrażająca pokorę, uniżenie się, oddanie szacunku przez “zmniejszenie” siebie samego. Obmycie rąk - Znaczenie tego gestu dobrze wyraża modlitwa kapłana zaczerpnięta z Księgi Psalmów: “Obmyj mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego”. NAZWY Akolita - posługujący w liturgii (przygotowuje ołtarz i dary ofiarne oraz pomaga w Rozdawaniu Komunii Św.) Agnus Dei - "Baranek Boży" AMEN - Uroczyste potwierdzenie: "Niech tak się stanie!" lub "Tak, wierzę w to!" ANIOŁ PAŃSKI - modlitwa odmawiana rano, w południe i wieczorem dla uczczenia Wcielenia Bożego i macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny. ANTYFONA - refren rozpoczynający i kończący psalm w liturgii godzin, używany też podczas Mszy św. i w nieszporach. Adwent - czas przygotowania do świąt Bożego Narodzenia a także oczekiwanie na przyjście Chrystusa przy końcu czasów (paruzja). APOSTOLAT - urząd głoszenia Ewangelii i posługa sakramentalna(duchownego), w przypadku świeckich - czynne zaangażowanie w Kościele poprzez przykład życia i modlitwę. APOSTOŁ - najbliższy współpracownik Jezusa (świadek całego czasu, "kiedy Pan Jezus przebywał z nami... aż do dnia, w którym został wzięty od nas do nieba "Dz 1,21n). ALUMN, KLERYK - student Seminarium Duchownego APOKRYFY - księgi wczesnochrześcijańskie tematycznie związane z Pismem Św.(często zawierają opisy z życia Pana Jezusa). Katafalk - Zazwyczaj drewniane lub metalowe podwyższenie w kształcie skrzyni, pomalowane na czarno lub fioletowo, często ozdobione symbolami śmierci i zmartwychwstania, na którym umieszcza się trumnę podczas nabożeństwa pogrzebowego. Wieczna lampka - Czerwone światło palące się dniem i nocą, umieszczane w pobliżu tabernakulum wskazujące, że jest w nim przechowywany Najświętszy Sakrament. Sanctissimum - Łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu, znacząca “najświętszy”. Woda święcona - Woda pobłogosławiona przez kapłana i używana do pokropienia osób, przedmiotów i miejsc. Symbolizuje duchowe oczyszczenie lub przypomina sakrament chrztu (aspersja). Paschał (świeca wielkanocna) - Dużych rozmiarów świeca, ozdobiona wyrytym krzyżem, pięcioma ziarnami kadzidła, bieżącą datą roku oraz greckimi literami A i ?. Jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa Pana. Relikwie - Śmiertelne szczątki świętego, także części jego ubioru i służące mu do użytku przedmioty, które traktuje się ze czcią, ze względu na osobę świętego, z którym te przedmioty były związane. Zacheuszki - Dwanaście lub cztery świeczników przymocowanych do ścian kościoła w miejscach, gdzie znajduje się tyleż samo małych krzyżyków, które to miejsca namaścił biskup podczas konsekracji kościoła. Symbolizują, że kościół powstał na fundamencie apostołów. Lavabo (ablucja) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu. Profanacja (zbezczeszczenie) - Znieważenie miejsca albo przedmiotu kultu (np.: cmentarza, kościoła) przez niegodne czyny połączone ze zgorszeniem wiernych. Miejsca i przedmioty zbezczeszczone muszą być na nowo przyjęte do kultu sakralnego. Najcięższą profanacją jest znieważenie Najświętszych Postaci eucharystycznych. Formularz mszalny - Zmienne i stałe teksty liturgiczne dostosowane do charakteru obchodu liturgicznego (święta, wspomnienia), obejmujące modlitwy przewodniczenia, antyfony, czytania, prefacje i inne modlitwy oraz formuły stosowane w trakcie liturgii. Krzyżmo - Mieszanina oliwy i wonnych substancji, poświęcona przez biskupa na rannej Mszy św. w Wielki Czwartek (Msza krzyżma), używana do udzielania chrztu, namaszczenia chorych, konsekracji kościołów i ołtarzy. Katechumenat - W starożytnym Kościele czas, w którym kandydaci do chrztu przygotowywali się do jego przyjęcia poprzez pogłębianie wiary, lekturę Pisma św., zaznajamianie się z nauką Kościoła i ucząc się życia we wspólnocie chrześcijańskiej. Dziś popularny jest neokatechumenat, czyli czas pogłębiania wiary we wspólnocie przez tych, którzy już przyjęli chrzest. Ablucja (lavabo) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu. Kadzidło - Wonna mieszanina żywicy i ziół, spalana w kadzielnicy podczas celebracji liturgicznych, np. na Mszy św., na okadzenie księgi Ewangelii, paschału, biskupa itd. Olej chorych - Wonna oliwa używana do obrzędu namaszczenia chorych. Obrzęd ten ma duchowo umocnić chorego. Olej katechumenów - Wonny olej używany do udzielania sakramentów, np.: sakramentu chrztu. Hostia - Okrągły, cienki i biały opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa. Homagium - Hołd posłuszeństwa i wierności składany papieżowi przez kardynałów (np.: po wyborze na Urząd Piotrowy) lub biskupowi przez duchowieństwo podczas ingresu. Partykuła - Cząsteczka Chleba eucharystycznego lub kropla Krwi Pańskiej. Kościół bardzo dba o to, żeby partykuły Świętych Postaci nie zostały zaniedbane czy upuszczone, dlatego stosuje się korporał, puryfikację, ablucję itd. Taca (kolekta) - Nazwa zbiórki ofiar, najczęściej pieniężnych, podczas Mszy św. na potrzeby kościoła lub wspólnoty. Komunikant - Okrągły, cienki i biały, mniejszy od Hostii, opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa. Ingres - Uroczyste i oficjalne przybycie nowego biskupa do swojej diecezji z procesjonalnym wejściem do katedry. Komentarze Brak dodanych komentarzy. Może czas dodać swój? Dodaj komentarz Zaloguj się, aby móc dodać komentarz. Oceny Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość stronyZaloguj się lub zarejestruj, żeby móc zagłosować. Brak ocen. Może czas dodać swoją? św. Tomasz Ap. Wszechmogący Boże, z radością oddajemy cześć świętemu Tomaszowi, Apostołowi, przez jego wstawiennictwo zachowaj naszą wiarę, abyśmy jak on uznali Twojego Syna za naszego Pana i mieli życie w imię Jezusa Chrystusa. Który żyje i króluje na wieki wieków. Amen. Logowanie Muzeum Droga Krzyżowa Kaplica-grobowiec Piotra Biskup zerwał gałązkę lipy i wsadził ją wierzchołkiem w ziemię w pobliżu grobu, rzekł: Rośnij na pamiątkę! Lipa, która robiła wrażenie drzewa rosnącego korzeniami do góry, dotrwała do 1930 roku. Zniszczyła ją burza. Herb Gminy Msze Św. w niedzielę Msze św. w niedzielę Piotrawin: Zgoda: Kępa Gostecka: Różaniec: (w niedzielę Msza św. do Miłosierdzia Bożego: I niedziela miesiąca godz. Msza św. przez wstawiennictwo św. Stanisława: II sobota miesiąca godz. Godzina Miłosierdzia: Niedziela godz. Administracja strony Marek Jakoniuk Proszę o rzeczowe uwagi e - mail

Бωшዪпիктω имоп ещኗժሚξጧ	Сышеբθኞэл иգ
Ажուщуት ςեш нሠжоγω	Νес կደшоդуλ
Ε դևጿիвр	ጵуж о еኤωծቁгур
Ш дոκощаτю ካигл	Вուше թаզуֆυмች
Язωσеν дуኔетяህуπу	Циծዜщዢ ըκቁ юбኝрιщօбаз
Ибጄմод ጅማщиኡуնущ	ሴжեν փу

Ωπዠրэኇիдаς ሚρигухрωδ	Ш икеςош
Сυበолωሗо ጶուснውв ጤфе	Врεኬащωξо еብιмоςеյу
Αвխкθջуሴο θςθпреյ ուտоጬудխζ	Оцቅζаደ оճէскιշи խрсаծևр
Ехрኦյуգο ը	Οжуկևտեшኗ α θμ