12 tygodni do matury z angielskiego z Englishake Dziś już trzeci odcinek naszego cyklu! W tym tygodniu czeka na nas słowotwórstwo, czyli kolejny rodzaj zadań sprawdzających znajomość środków językowych. W poprzednich tygodniach ukazały się już: W ramach cyklu 12 tygodni do matury z angielskiego z Englishake powstały następujące wpisy: Ogólne strategie przygotowywania się do egzaminu maturalnego z angielskiego Środki językowe: tłumaczenie i układanie fragmentów zdań Środki językowe: słowotwórstwo Środki językowe: parafraza Wypowiedź pisemna: list formalny Wypowiedź pisemna: artykuł Wypowiedź pisemna: rozprawka Rozumienie tekstów pisanych Rozumienie ze słuchu Matura ustna: pytania rozgrzewkowe i odgrywanie ról Matura ustna: opis ilustracji Matura ustna: wypowiedź na podstawie materiału stymulującego Ciekawi jesteście, jak się zabrać za słowotwórstwo i jak to ćwiczyć? Czytajcie dalej! Jak wygląda na egzaminie słowotwórstwo? Słowotwórstwo pojawia się na egzaminie pisemnym rozszerzonym w części sprawdzającej znajomość środków językowych. Zazwyczaj zadanie wygląda tak, że jest to kilka zdań z luką, w którą trzeba wstawić jedno słowo utworzone od podanego na końcu zdania wyrazu. Sorry, Luke, I’m afraid your answer is ___________. CORRECT ALBO I can’t tell you an exhaustive ___________ of this word, but I know what it means. DEFINE [od razu zaspokoję Waszą ciekawość, odpowiedzi to incorrect i definition] Jest to tylko jeden z typów zadań, które pojawiają się w tej części. Zazwyczaj do sprawdzenia znajomości środków stosowane są na egzaminie 2-3 zadania i mogą to być zadania zamknięte, np. dobieranie albo testy typu ABCD albo zadania otwarte, np: parafrazy, zdania z luką, tłumaczenie lub układanie fragmentów zdań, albo właśnie słowotwórstwo. Tak, jak już Wam pisałam w poprzednim odcinku poświęconym tłumaczeniu i układaniu fragmentów zdań, oznacza to, że jeśli bardzo nie lubicie słowotwórstwa, to jest szansa, że w tym roku na egzaminie pojawi się akurat coś innego. Ale zdecydowanie pewniejszą metodą będzie po prostu rozprawienie się z tym typem zadań! A od tego jestem ja! Zatem: słowotwórstwo – strzeż się! Nadchodzę! Czego konkretnie warto się uczyć przygotowując się do matury, aby zdobyć punkty za słowotwórstwo? Słownictwo Pierwsza kwestia, to oczywiście słownictwo. Im większy macie zasób słów, tym większa szansa, że nie będziecie musieli się zastanawiać jak utworzyć potrzebne słowo. Będziecie je po prostu znać. Zwróciłabym jedynie uwagę na to, aby przyłożyć się do nauki czasowników i przymiotników. Wiem z doświadczenia, że jakoś najrzadziej je wpisujecie na listy słówek (na listach słówek jednak królują rzeczowniki…). Nie zaniedbujcie innych części mowy! Jednak ważniejsze od tego, jakich słówek się nauczycie, jest to, jak będziecie się ich uczyć. A o tym za chwilę. Gramatyka Właściwie trafniej byłoby powiedzieć nie gramatyka, a właśnie… słowotwórstwo. Ale rozłóżmy to sobie na konkretne konstrukcje, które warto znać. To oczywiście nie jest kompletna lista. To jest coś, od czego na pewno powinniście zacząć, ale niestety, możliwości twórców egzaminów są nieograniczone. 1. Sposób tworzenia przysłówków od przymiotników. Najczęściej robimy to poprzez dodanie końcówki -ly (opcjonalnie -ally). 2. Stopniowanie przymiotników. Czyli stopniowanie przez dodanie końcówki –er (lub samego –r, kiedy przymiotnik kończy się na literę –e) w stopniu wyższym oraz -est (-st) w stopniu najwyższym w przypadku krótkich przymiotników lub poprzez more i the most w przypadku dłuższych. Plus, OCZYWIŚCIE, cała tabelka stopniowania nieregularnego. W ferworze walki egzaminacyjnej możecie szukać podobnie brzmiącego słówka do tego wyjściowego, a może się trafić na przykład coś takiego: This year we earned much ____________ money than we did last year. We can’t afford to hire new people. LITTLE Poprawną odpowiedzią będzie oczywiście LESS, które z wyglądu wcale nie przypomina wyrazu wyjściowego 😉 A to jest po prostu stopień wyższy od słówka little. 3. Stopniowanie przysłówków. Zmora. To jest coś, o czym bardzo często zapominacie ucząc się angielskiego. Koncentrujecie się na stopniowaniu przymiotników, a zapominacie, że przysłówki też się stopniuje (wolno-wolniej-najwolniej). Zazwyczaj jest tak, że podobnie jak w przypadku przymiotników, krótkie przysłówki stopniujemy poprzez końcówki -er i -est (fast-faster-the fastest). Dłuższe (dwusylabowe i dłuższe) oraz kończące się na -ly stopniujemy za pomocą more i the most (slowly – more slowly – the most slowly). Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy przysłówek ma końcówkę -ly, ale nie dlatego, że dodaliśmy ją do przymiotnika, tylko sam z siebie tak brzmi. Tak jest np. w przypadku słówek early lub friendly. Są to zarówno przymiotniki jak i w przysłówki, więc przysłówek nie powstał de facto od przymiotnika. Wtedy stopniujemy je regularnie, czyli: earlier – the earliest oraz friendlier-the friendliest. 4. Formy przeszłe czasowników. Czyli te nieszczęsne tabelki, którymi Was katują, kiedy zaczynacie się uczyć Past Simple i Present Perfect. II i III forma czasownika muszą być wyśmigane, bez dwóch zdań. 5. Zaprzeczenia utworzone poprzez dodanie przedrostków:- -im (najczęściej dla przymiotników zaczynających się na litery M, B, P), -in, -un, -ir (przymiotniki na literę R), -il (przymiotniki na literę L), -dis, -non. 6. Przymiotniki od czasowników, z końcówkami -ing i -ed. Z końcówką -ing mamy w zasadzie imiesłowy czasu teraźniejszego, czyli tak jak u nas, słówka z końcówką -ący (np. denerwujący – annoyING). Z końcówką -ed uzyskujemy imiesłowy czasu przeszłego, czyli nasze polskie -any, -ony, -ty (zdenerwowany – annoyed). 7. Rzeczowniki z końcówkami: -ance, -ence, -ness, -dom, -ship 8. Przymiotniki od rzeczowników z końcówkami: -able (jak nasze polskie dający się lub -alny np. washable – zmywalny, dający się zmyć), -ive, -al, -ic Zdaję sobie sprawę, że powyższe wyjaśnienia nie są wyczerpujące. Ale najważniejsze jest to, abyście wiedzieli, gdzie i czego szukać. Resztę możecie sprawdzić w podręczniku, wygooglować, zapytać bardziej obcykanego w angielskim kolegę 🙂 Jak się uczyć? I tu jest sedno. Nie sposób zapamiętać wszystkie formy i możliwe kombinacje pochodzące od każdego słowa. Ale poznając nowe słówko, warto się mu lepiej przyjrzeć, właśnie pod kątem słowotwórstwa. Od jakiego słówka pochodzi? Jak brzmiałoby przeczenie? Jaki jest od tego przymiotnik/rzeczownik/czasownik? Z jednej strony, oczywiście ułatwi Wam to przygotowanie się do słowotwórstwa. Ale też jest dodatkowa korzyść. Łatwiej Wam będzie zapamiętać to słówko, bo przemieliliście je w głowie na kilka różnych sposobów! Jak zatem uczyć się słówek pod słowotwórstwo? Najlepiej byłoby zrobić sobie taką tabelkę i za każdym razem, gdy poznajecie nowe słówko, to je w tej tabeli umieszczać. Przykładowo: czasownik rzeczownik(i) przymiotnik(i) przysłówek (ki) prevent (zapobiegać) prevention (prewencja) preventing (zapobieganie) preventive (zapobiegawczy) preventing (zapobiegający) (non)preventable ((nie)możliwy do uniknięcia)) preventively (zapobiegawczo) psychology (psychologia) psychologist (psycholog) psycho (czubek) psyche (dusza) psychological (psychologiczny) psychical (duchowy, paranormalny) psychologically – psychologicznie cook (gotować) overcook (rozgotować) cook (kucharz) cooker (kuchenka) cookery (kuchnia, sposób gotowania) cooking (gotowanie) cooking (gotujący) cooked (gotowany) overcooked (rozgotowany) home-cooked (domowy) (un)cookable ((nie)nadający się do gotowania)) cookless (bez kuchni/kucharza, np. hotel) – Polecam Wam zapoznanie się ze słownikiem Tam, po wpisaniu dowolnego słowa, oprócz definicji i przykładów użycia, znajdziecie też wyrazy pochodne i podobne. Cała masa inspiracji! Jak to zrobić na egzaminie? Strategia Przeczytaj całe zdanie i spróbuj je sobie przetłumaczyć na polski. Ustal, jakiej części mowy będziesz szukać. Spróbuj po polsku powiedzieć sobie, jakiego konkretnie słówka szukasz. Czasem może być tak, że nie skojarzysz, jak utworzyć dane słowo od tego podanego. Ale kiedy powiesz je sobie po polsku, to coś Ci się skojarzy, przypomni i być może okaże się, że po prostu wiesz, jak to jest po angielsku. Wstaw odpowiednie słowo! Jeżeli nie znasz słówka, którego potrzebujesz, to przypomnij sobie zasady tworzenia słów danej części mowy i pokombinuj. Jeśli wiesz, że szukasz przymiotnika, dopasuj sobie różne końcówki (-able, -ic, -ive) i sprawdź, jak to wygląda. Być może coś Ci się skojarzy i od razu zobaczysz, która opcja wygląda Ci lepiej. To jest tak jak z ortografią. Czasami trzeba coś zapisać, aby zobaczyć, jak to wygląda na kartce, żeby się przekonać, czy jest poprawnie, czy nie. Przeczytaj jeszcze raz całe zdanie i jeszcze raz przetłumacz je sobie na polski. Upewnisz się w ten sposób, czy wszystko pasuje! W tym miejscu, bądź szczególnie uważny na przeczenia i czasy. Możesz słusznie zidentyfikować, że potrzebujesz przymiotnika, ale może chodzić o przeciwieństwo. Np. w zdaniu: We bought a new mower yesterday, but it turned out to be very heavy and hence, totally_____________ PRACTICE Możesz słusznie rozpoznać, że szukamy przymiotnika. Jednak z sensu zdania wynika, że nie chodzi o practical, tylko wręcz przeciwnie, o impractical. Możesz też dobrze zidentyfikować czasownik, utworzyć go, ale zapomnieć dodać końcówki -ed z czasu przeszłego i też będzie lipa. Dlatego bardzo uważnie przeczytaj na koniec całe zdanie. Przykład I’m afraid I must _________ with you. I don’t believe it could actually work. AGREEMENT Przetłumaczmy: Obawiam się, że muszę ____ z Tobą. Nie sądzę, że to może zadziałać. Po muszę z pewnością będzie czasownik. Z kontekstu zdania wynika, że raczej się jednak nie zgadzam, więc pewnie chodzi o się nie zgodzić. Czasownik od agreement to będzie agree (końcówka -ment jest często dodawana do czasownika, żeby utworzyć rzeczownik). Szukamy przeciwieństwa, a w przypadku czasowników, najczęściej tworzymy je za pomocą dis- , czyli disagree. I’m afraid I must DISAGREE with you. Czas się zgadza, wszystko ma sens. To jest to! Tyle ode mnie na dzisiaj! Koniecznie zajrzyjcie do poprzednich odcinków cyklu 12 tygodni do matury z angielskiego z Englishake oraz zapiszcie się do wydarzenia na Facebooku! Partner cyklu Partnerem cyklu “12 tygodni do matury z angielskiego z Englishake” jest wydawnictwo Colorful Media – wydawca prasy specjalistycznej, w tym językowej: siedem magazynów w sześciu językach. Magazyny językowe to sposób na przełamanie nudy w nauce. Dostarczą wielu cennych wskazówek i interesujących faktów. W każdym numerze autorzy starają się zaskoczyć Czytelnika, poruszać ciekawe tematy, przybliżać sprawy, którymi żyją mieszkańcy innych krajów. Nauka języka odbywa się bez przymusu i z przyjemnością, a wszystko uatrakcyjniają odsłuchy MP3. Więcej na English Matters to dwumiesięcznik tworzony przez brytyjsko-polski zespół dla wszystkich zainteresowanych nauką języka angielskiego. Jego treść stanowią artykuły w języku angielskim, do których opracowane zostały słowniczki. Wydawnictwo udostępnia Czytelnikom listy słówek, nagrania do artykułów, karty pracy dla nauczycieli. Więcej na